موسیقی از نگاه رهبر انقلاب

فهرست مطالب
- هنر باید متعالی باشد ( هنر و هنرمنددر بیان رهبر معظم انقلاب – سید علی خامنه ای )
- اظهارات امام خمینی ( ره ) درباره موسیقی
- پاسخ امام خمینی (ره ) به دو استفتاء
- اظهارات آیت الله العظمی خامنه ای درباره موسیقی
- سخنان آیت الله دکتر بهشتی درباره موسیقی
- مجوز ورود سازهای ایرانی و خارجی
- مجوز امکان فروش تولیدات آموزشی و هنری هنرستان ها
- احکام موسیقی
- استفتائات هنر ، موسیقی
- متن کامل سخنان رهبر انقلاب حضرت آیت الله خامنه ای در جمع دست اندر کاران موسیقی صدا و سیما پیرامون موسیقی (9/5/1375 )
- گزیده بیانات رهبر انقلاب حضرت آیت الله العظمی خامنه ای در نشریه هنرستان موسیقی پسران اصفهان
- آشنایی با دید گاه های مقام معظم رهبری درباره موسیقی
- بیانات حضرت آیت الله العظمی خامنه ای درباره موسیقی
- فتاوا و استفتائات رهبر انقلاب آیت الله العظمی خامنه ای درباره موسیقی
- هنر از دیدگاه مقام معظم رهبری آیت الله العظمی خامنه ای : موسیقی – غنا

- نظرات تعدادی از اساتید و افراد مطلع از موسیقی
- پژوهشی درباره موسیقی از نظر اسلام – اثر استاد فقید تقی بینش
( استخراج از نشریه رهپویه هنر – زمستان 1374 )
- غنا و موسیقی در فقه اسلامی – اثر روح الله حسینیان ( گزیده مطالب)



**********************************************


- دیدگاه پنجم – اثر اکبر ایرانی ( گزیده مطالب )
- موسیقی در سیر تلاقی اندیشه ها - اثر اکبر ایرانی ( گزیده مطالب )




هنر باید متعالی باشد ( هنر و هنرمند در بیان رهبر معظم انقلاب )

فهرست مطالب
- هنر مطلوب
- هنرمند بهجت ویژه یی دارد
- این ها تاریخ ملت ها را رقم زده اند
- میدان برای بروز استعدادها
- ما تحقیر شده بودیم
- توقع انقلاب
- دشمنی با خورشید
- مفاهیم بیان شده در مثنوی
- خبیث و پلید
- یک موسیقی عالی
- مهیج شهوت ، حرام
- در بهشت ، این لحن ها بشنودم
- موسیقی به معنای یک هنر
- بهترین را انتخاب کنید
- مرز حلال و حرام
- آهنگ های خوب
- صدور موسیقی
- تکلیف موسیقی
- هنر مداحی


بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعی از جوانان (13 /11/1377 )
هنر مطلوب
هنر را که تولید می کنید و ارائه می دهید ،سعی کنید هنر فاخر باشد ؛ یعنی باید اعتلای هنر مورد نظر باشد ، چون خصوصیت هنر این است که بایستی اعتلا داشته باشد تا آن مقصود که از هنر مطلوب ، مورد نظر است ، به دست بیاید . حالا من در این زمینه از هنر موسیقی مثال می زنم .
در سبزوار پیرمردی بود – که خدا بیامرزدش – که ذاتش موسیقی دان بود و اتفاقا ً یک منبری به همان شهر آمده بود که صدا ی خوش داشت ، منتها « دستگاه » بلد نبود . این پیر مرد می گفت وقتی این آقا خارج می خواند ، مثل این است که که میخ در گوش من فرو می کنند ! خوب ، این چه هنری است ؟ ! مگر انسان آواز می خواند که میخ در گوش مردم کند ؟ ! انسان آواز
می خواند که مردم لذت ببرند ؛ هم لذت ببرند ، هم در سایه این وسیله و ابزار پیام – چون هنر ابزار هم هست – مطلب منتقل شود ؛ اما با این وضع ، منتقل نخواهد شد ؛ وقتی رسا نبود ، منتقل نمی شود ؛ مثل این است که شما کاغذ را به آن تیر کمان های سابق ببندید و آن را پرتاب کنید تا این کاغذ را به مکان برسانید ، که اگر این تیر کج و نتراشیده بود، وسط راه می افتد و آن کاغذ به مقصد نمی رسد. اگر هنر هم این طور بود ؛ بد خواندند، ناشیانه خواندند ،بدون رعایت قواعد هنری خواندند یا بازی کردند یا حرف زدند ، مقصود حاصل نخواهد شد . بنابر این چه نقاشی می کنید ، چه موسیقی اجرا می کنید ، چه نمایشنامه و فیلمنامه می نویسید یا اجرا و بازی می کنید ، چه می خوانید ، باید سعی بر این باشد که بهترین داده شود .

**********************************

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با اعضای حوزه هنیر سازمان تبلیغات ( 4 / 11/1371 )
انها تاریخ ملتها را رقم زده اند
... در سرتاسر دنیا ، کسانی را که به نظر ما و شما ، سازندگان تاریخ دورانهای اخیر هستند – حالا مبارزین و مجاهدین و شهدایشان را به کناری بگذاریم و مستثنا کنیم ؛ که حساب دیگری دارند . اما ادباشان ، شعراشان ، نویسندگان شان ،
مورخین شان، دانشمندان شان و مکتشفین شان را – در دایره ملاحظه بگذارید و ببینید ، آیا این ها هیچ کدام شان جزو فئودالها و ثروتمندها و برخوردارها و پولدارها و لقمه چرب و شیرین در دست گرفته ها بوده اند ؟ حالا اگر تصادفا یک وقت یکی از این ها به غلط روزگار برخورداری ای داشته ، در قبالش هزاران فیلسوف و دانشمند و مکتشف و مخترع و شاعر و ادیب و موسیقی دان و آدمهای حسابی دنیا ، با فقر و فلاکت زندگی می کرده اند . اما نه شما نه هیچ انسان با شعوری نمی آید در توزین انسانی خود ، یک نفر از این گدا گرسنه های درمانده و به نان شب محتاج را ، در مقابل صدها و هزارها از آن برخوردها و لذت برها بگذارد . چرا ؟ چون اینهایند که تاریخ ملت ها را رقم زده اند ، ملت ها را پیش برده اند و برای ملت ها آبرو درست کرده اند .
**************************

بیانات رهبر معظم انقلاب درجمع دانشجویان در مسجد دانشگاه تهران( 22/2/1377 )
میدان برای بروز استعدادها
حرکتی که در انقلاب برای کشور پدید آمد ، بزرگترین برکات را برای کشور داشت ؛ لذا موج حرکت خودی و اسلامی و بومی روشنفکری ، با شعبه های گوناگونش در کشور ، همه چیز را تحت الشعاع قرار داد؛ از آهنگساز گرفته ، تا موسیقیدان ، تا هنرمند ، تا ادیب ، تا شاعر ، اسلامی فکر کردند ؛ اسلامی کار کردند؛ لااقل تلاش کردندکه این گونه باشند. این، چیز بسیار نو ومبارکی بود و این ادامه پیدا کرد .
بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر ( 1/5/1380)
ما تحقیر شده بودیم
پنجاه ، شصت سال کسانی بر ما حکومت کردند که آورنده ی آنها ، نه این که ما نبودیم چون در ایران حکومت مردم به این صورت اصلا ً سابقه نداشت – بلکه دلاوری خودشان هم نبود . ای کاش اگر دیکتاتور بودند ، اقلاً مثل نادر شاه با زور بازوی خودشان ، یا مثل آقا محمد خان با حیله گری خودشان سر کار آمده بودند ؛ اما این طور نبود؛ دیگران آمدند و این ها را براین ملت مسلط کردند و تمام منابع مادی و معنوی این ملت را به غارت بردند . با رنج ها و محنت های بسیاری ، حرکت عظیمی در مقابل این پدیده ی شوم اتفاق افتاد و توانست با فدا کردن جان ها و با عریان کردن سینه ها در مقابل دشنه ی دشمن قدار ، به جایی برسد ؛ این زیبا نیست ؟ هنر چگونه می تواند از کنار این ها بی تفاوت بگذرد ؟
این توقع انقلاب است . هنر انقلابی که ما از اول انقلاب همین طور گفتیم و آن را درخواست کردیم ، این است .آیا این توقع زیادی است ؟ موسیقی و فیلم و تئاتر و نقاشی و سایر رشته های هنری شما باید به این مقوله بپردازد ؛ این ها چیزهای لازمی است. توقع انقلاب از هنر و هنرمند ، یک توقع زورگویانه و زیاده خواهانه نیست ؛ مبتنی بر همان مبانی زیبا شناختی هنر است . هنر آن است که زیبا ها را درک کند . این زیبا یی ها لزوماً گل و بلبل نیست ؛ گاهی اوقات ، تحمل یک نفر در آتش ، زیباتر از هر گل و بلبلی است . هنرمند باید این را ببیند ، درک کند و آن را با زبان هنر تبیین نماید .

************************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با اصحاب فرهنگ و هنر (1/5/ 1380 )
توقع انقلاب
توقع انقلاب از هنر و هنرمند ، مبتنی بر نگاه زیبا شناختی در زمینه ی هنر است ؛ توقع زیادی هم نیست . ......
شما در عالی ترین آثار دراماتیک دنیا ، آن جایی که به فداکاری یک انسان برخورد می کنید ، او را تحسین و ستایش می کنید . وقتی فیلم ، آهنگ ، تابلوی نقاشی ، زندگی فلان انقلابی – مثلاً ژاندارک – یا سرباز فداکار فلان کشور را برای شما به تصویر می کشند ، در دل و باطن وجدان خودتان نمی توانید کار او را تحسین نکنید . هزاران حادثه ی به مراتب با ارزش تر و بزرگتر از آنچه که در این اثر هنری نشان داده شده ، در دوران هشت سال دفاع مقدس و در خود انقلاب ، در خانه شما اتفاق افتاد ؛ آیا این زیبایی نیست ؟ هنر می تواند از کنار این قضیه بی تفاوت بگذرد ؟ توقع انقلاب این است و توقع زیاده خواهانه یی نیست .
می گویند چرا زیبایی دیده نمی شود ! کسی که به این مقوله بی اعتناست ، نمی خواهد این زیبایی را ببیند .

************************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با شعرا ، قصه نویسان ، آهنگسازان ، عکاسان و هنرمندان رشته ها تجسمی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی ( 31/8/ 1368 )
دشمنی با خورشید
از کسانی که نمی خواهند هنر اسلامی را بفهمند یا به آن اقرار کنند ، نباید خیلی متاثر بشوید . اگر کسانی حاضر نیستند هنر ما و ما را که هنرمندیم ، قبول کنند ، از زبان شما می گویم که این اصلاً چیز مهمی نیست ، چیز بدی هم نیست.مگر می شود همه با یک هنر برخاسته از یک اندیشه و تفکر خاص موافق باشند ؟ لابد عده یی مخالفند ؛ اشکال ندارد ، مخالف باشند لابد عده یی با محتوا و جهت گیری مخالفت خواهند کرد . آدم که نباید این مسأله برایش خیلی بزرگ بیاید . یک چیز است که کسی با آن نمی تواند مخالفت کند و آن خود هنر و مایه ی هنری شماست . اگر شما یک نوشته و شعر و آهنگ و نقاشی و یا محصول خوب هنر را که سرشار و برخوردار از مایه ی هنری است ، عرضه کردید ، هیچ کس نمی تواند با آن مخالفت کند ؛ زیرا مثل همان دشمنی با خورشید می شود .

******************************

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جمع هنرمندان اصفهان در نمایشگاه حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی (7/2/1373 )
مفاهیم بیان شده در مثنوی
در زندگی بشر ، مفاهیم با ارزش ، و حقایقی وجود دارد . این مفاهیم و حقایق ، باید برای مردم بیان شود . زیرا به آنها احتیاج دارند . یکی از آن حقایق ، حقیقت توحید باری تعا لی است ،که از زیباترین و ارزشمند ترین حقایق عالم به حساب می آید . واقعاً ، حقیقت وجود صانع ، از بالاترین حقایق است . نیاز بشریت به عدل و ذوق درون انسان برای عروج به مقامات عالی معنوی و روحی ، از مفاهیم ارزشی است . البته کسی که در ماده و عالم ماده و گل ولای ماده ، گیر کرده باشد ، نه می داند عالم ماده چیست ، و نه از عروج سر در می آورد . اما آن کس که با مفاهیم معنوی و الهی آشنا باشد ، می فهمد که عروج به مقامات عالی روحی ومعنوی ، از زیباترین مفاهیم و حقایق بشری است . این ها باید برای انسان ها که خبر ندارند ، بیان شود.
چگونه باید بیان کنیم؟ آیا به صرف اینکه بگوییم «ای مردم ! بدانید فراتر از عالم ماده عالمی هست ، و عروج وجود دارد » ،
می تواند آن معنا و حقیقت را منعکس کند ؟ خیر . و اما ، با هنر می شود آن معنا و حقیقت را منعکس کرد با شعر می شود منعکس کرد . با موسیقی و نقاشی و کارهای هنری گوناگون ، می شود منعکس کرد . پاره ای از حقایق ، جز با زبان هنر ، امکان بیان شدن ندارند . البته اول باید این مفاهیم رایاد بگیرید . تعارف نمی کنم . شما باید ابتدائا ً این مفاهیم رادر خودتان به وجود آورید ، چگونه ؟ به این صورت که ، با مفاهیم اسلامی انس بگیرید ، و کتابها یی را بخوانید که می تواند این مفاهیم را به شما منتقل کند . هر کس به نحوی می تواند این کار را بکند . اما به نظر من ، بهترین کتابها برای طبقه هنرمندی که می خواهد به چنین کاری دست یازد ، « مثنوی - مولوی » است . وقتی این کتاب را می خوانید ،آن وقت می بینید در آنجا حقایقی وجود دارد که با هیچ زبانی جز زبان هنر ، نمی توانسته است بیان شود . حتی خود مولوی فردی است که مجالس هم داشته است . اما این مفاهیم را با کتاب و زبان عادی ، نمی توانسته است بیان کند .و چون با زبان شعر می شودگفت،لذا ،به آن زبان توسل جسته است . وجودتان را از آن مفاهیم بیان شده در مثنوی ، انباشته سازید ؛ تا به شکل هنر ، از شما بتراود . ما از شما چنین انتظاری داریم .

****************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان استان سیستان و بلوچستان( 5/12/1381 )
خبیث و پلید
مابرای هنر خیلی ارج قائلیم ؛ اما هنر هم مثل همه چیز دیگر – مثل غذا خوردن ، و برآوردن نیازهای غریزی ، جنسی ، غیر جنسی و …. – حرام و حلال دارد . غذا خوردن هم همین طور است . اگر به کسی گفتند غذای حرام نخور ، نباید بگوید شما
نمی گذارید غذا بخوریم ؛ سیر بشویم و از لذیذ طعام بهره مند شویم ؛ نه ، بهره مند بشوید ، اما از حلالش ؛ به این نکته توجه کنید. دنبال آن هنرحلال باشید ؛ هنری که خدای متعال را از ما ناخشنود نکند . آن موسیقی ای که ما را به لهو – لهو یعنی مشغول شدن از آن هدف اصلی ؛ دلبسته شدن به یک چیز فرعی که ما را از اصل دور کند – بکشاند ، آن کلامی که در موسیقی بیایدو جوان را به شهوت رانی ، به هرزگی ، به همان که دشمن ها می خواهند که جوان به او آلوده شود ، سوق دهد ، این می شود حرام. آن شعر و موسیقی ا ی که بنیاد خانواده ها را سست کند ، به دختر داخل خانواده که همسر این جوان است چیزی بیاموزد و به آن پسر چیز بیاموزد که نتیجه این بشود که پیوند میان این ها را از آن حالت چسبندگی ای که اسلام خواسته ( « لتسکنوا الیها » ؛ روم : 21 آن حالت « سکن » ؛ « هن لباس لکم و انتم لباس لهن » بقره : 187 ) خارج کند و به صورت یک چیز تشریفاتی و قانونی محض بی محتوا در بیاورد – چه موسیقی باشد ، چه غیر آن ؛ و به قول معروف عشق های مثلث ، که متأسفانه بعضی از فیلمسازها و بعضی از دستگاه ها ی هنری ما با کمال بی تقوا یی و بی وجدانی این ها را ترویج می کنند – حرام است . حرام یعنی آنی که خبیث است ؛ « ویحرم علیهم الخبائث » ؛ این خبیث و پلید است ، ولو اسمش هنر باشد . به این نکته توجه کنید و مرز بسیار باریک و دشوار آن را بشناسید و بر اساس آن حرکت ک
*********************************

بیانات رهبر انقلاب در دیدار با اعضا شورای سیاستگذاری صدا و سیما ( 14 / 12/ 1369 )
یک موسیقی عالی
موسیقی قبل از انقلاب ، از لحاظ ارزش ، سه عیب عمده داشت . ما که از لحاظ فنی وارد نیستم ؛ فقط می توانیم بگوییم که از جنبه های ارزشی ، سه اشکال در آن وجود داشت . یکی این بود که در بخشی از موسیقی ها ، در انتخاب مضمون و قالب ، گرایش تند و میل شدیدی به ابتذال بود. قالب ها موسیقی و زبان شعر ، هر دو ایرانی بود ؛ اما این تصنیف ها ، هم از لحاظ محتوا و هم از لحاظ فن مبتذل بود ؛ به طوری که وقتی یک موسیقیدان می دید آهنگ را این گونه می شکنند و خراب می کنند و از این وسائل ، بد استفاده می شود و در شکل های نامناسب ، از این و آن تقلید می کنند ، ناراحت بود . پس میل به ابتذال وجود داشت ؛ مثل خیلی از تصنیف ها که در آن وقت رایج بود . آهنگ ها ، آهنگ های ایرانی ، وسایل هم وسایل ایرانی ؛ اما قالب و محتوا مبتذل بود . عیب دوم این که گرایش شدید به موسیقی غرب بود . عیب سوم این بود که موسیقی سالم و سنتی و فنی کلاسیک ایرانی ، در خدمت محتوای بد و فاسد کننده قرار می گرفت . از همه بدتر ، آن اول است ، و از همه کم ضررتر ، آن دوم است . یعنی گرایش به موسیقی غرب ، چیز بدی است ؛ اما نه به بدی صرف موسیقی ایرانی در راه های بد . ای بسا که موسیقی غرب باشد که در آن ، هیچ گونه ابتذال و فساد و زن بارگی و پستی و دنائت بشری نیست ؛ یک چیز بسیار عالی و عرفانی و سطح بالاست ؛ اگر چه در جامعه ما ، زبان موسیقی ، زبان خیلی رایجی نیست وغالباً ما کسانی هستیم که از این قضایا دور بوده ایم وزبان موسیقی را نمی فهمیم ؛البته شماها شاید اهل فنید و می توانید بفهمید. بنابر این ، اگر چنین چیزی پیدا بشود ، ولو غربی هم باشد ، ایرادی ندارد .

******************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر ( 1/ 5/ 1380)
هنرمند بهجت ویژه ای دارد
هر چه اندیشه و فکر و درک عقلانی بالاتر باشد ، می تواند به آن درک ظریف هنری کیفیت بیشتری بدهد . حافظ شیرازی صرفاً یک هنرمند نیست ؛ بلکه معارف بلندی نیز در کلمات او وجود دارد ؛ این معارف هم فقط با هنرمند بودن به دست نمی آید ؛ بلکه یک پشتوانه فلسفی و فکری لازم دارد . البته همه در یک سطح نیستند ؛ توقع هم نیست که این چنین باشند . این در مورد همه رشته های هنری صادق است . شما از معمار بگیرید تا نقاش و طراح و مجسمه ساز و تا کارهای سینما و تئاتر و شعر و موسیقی و بقیه رشته های هنری ، همین معنا در آنها وجود دارد .

**************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با مسئولین صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران (7 / 5 / 1369 )
مهیج شهوت ، حرام
یکی از مشکلات ، این مسأله ی موسیقی است که ما بتوانم خط بکشیم و بگویم این جا مرز است ؛ اما من می خواهم بگویم که مصداق های واضح دارد . بین آن ساز و آواز حلال و طیب و طاهر ، با آن ساز و آواز که مکروه و یا حرام است ، خط دقیقی نکشیده ایم که مثلاً بگوییم این یکی ، این مقدارش که بالا رفت ، یا این ساز که اضافه شد ، خراب شد . به این دقت نمی توانیم ؛ اما بالاخره در این طیف وسیع ، دو نقطه وجود دارد که یکی قطعا ً حلال و یکی قطعا ً حرام است . قطعا ً حرام وجود دارد که آن را نباید مصرف کنیم . اگر موسیقی – حالا اسمش را موسیقی سنتی بگذارید ، یا موسیقی غیر سنتی – که یکی از دستگاه های معمولی موسیقی خودمان را هم با ساز ساده یی می زند ،اما شعر یک شعر برانگزانندهی مهیج شهوت باشد ، حرام است ، خواننده هر کس می خواهد باشد . آن صدای خوش و سازی که با هم به کار بیفتد ، تا جوانی را فرضا ً به عمل حرام شرعی تحریک کند ، کار حرامی است . موسیقی های تند و محرک خارجی هم ، اشکال دارد.
البته موسیقی هایی هم هست که اشکال ندارد ؛ ولی حالا من نمی توانم نمونه های آنها را مشخصا ً ذکر بکنم .

**********************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار گروه فرهنگ وادب و هنر صدای جمهوری اسلامی ( 5 / 12 / 70 )
در بهشت این لحن ها بشنودم
در موسیقی ، دو مصداق روشن وجود دارد . یک مصداق حرام قطعی ، یک مصداق حلال قطعی ، بین این دو تا هم ، موارد مشتبه است . حرام قطعی ، آن موسیقی است که انسان را ، آدمی را ، از خود بی خود
می کند ، از حقایق بی خود می کند ، از خدا بی خود می کند و به شهوات سوق می دهد . این ، از نظر اسلام ، حرام است . موسیقی لهو که می گویند ، از ما هم سئوال می کنند ، ما جواب می دهیم موسیقی لهو حرام است ؛ لهو ، یعنی این . « مایلهی عن الله ،ما یلهی عن ذکرالله » ، آن چیزی که انسان را از حقایق عالم غافل می کند . می برد توی عالم توهمات و خیالات و این ها ، این موسیقی ، یا به شهوات می کشاند ، این موسیقی . یعنی موسیقی یی که وقتی ، برای دختر و پسر جوان یا حتی غیر جوان ، نواخته بشود یا عرضه بشود یا خوانده بشود ، موسیقی حالا صوتی مثلا ً ، اورا بکشاند به ملاهی و مناهی و به فساد و شهوات و از آن نزاهت مطلوب اسلام خارج کند ، این حرام است . این می تواند موسیقی سنتی باشد ، می تواند موسیقی غربی باشد ، می تواند موسیقی محلی باشد . آن موسیقی که این خصوصیات را ندارد ، مثلا ً فرض بفرمایید ، یک شعر خوش مضمون را ، یک خواننده خوب ، خوش صدا دارد می خواند ، نوازنده هم می نوازد ، آن مضمون شعر ، این خواننده را به سمت حقایق اسلام و حقایق عرفانی و حقایق زندگی – ولو خارج از مسایل عرفانی و الهی – نزدیک می کند این قطعا ً اشکال ندارد ؛ حرام نیست . اسلام می خواهد مارا برگرداند به متن زندگی . غافل شدن و غرق شدن و رفتن توی توهمات و پندارها و گیج شدن از حقایق زندگی ، غافل ماندن را اسلام اصلا ً قبول ندارد ، نمی پسندد . لذاست که آن جور موسیقی حتما ً با مسکرات همراه است . این جور موسیقی ، ضد آن است . اصلا ً در دو جهت مقابل است . بیدار کننده است . هوشیار کننده است . « در بهشت ، این لحن ها بشنودم» . در بهشت این ها را شنیده ام ، حالا هم که می شنوم ، احساس شوق
می کنند .
***************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در مراسم دیدار گروه جنگ صدا و سیمای جمهوری اسلامی (17/ 9 / 1371 )
موسیقی به معنای یک هنر
ما دو نوع موسیقی داریم : موسیقی حرام و موسیقی حلال . موسیقی حرام آن موسیقی ای است که ویژه مجالس لهو است . یعنی متناسب با مجالس لهو است . « موسیقی مطرب » متناسب مجالس لهو . یعنی همان که چنانچه از عالم موسیقی بیرون بیایید و آن جلسه را در مقابل شما تصور کنند ، به عنوان یک آدم اهل اندیشه اسلامی یا اهل اندیشه های جدی و غیر اسلامی ، ردش
می کنید . آن موسیقی متناسب با آن جلسه ، حرام است .
گاهی موسیقی ، موسیقی کلام ست .گاهی اوقات می شود که با یک صدای معمولی ، یک شعر حرام را می خوانند . اصلا ً این شعر ، این آهنگ را حرام می کند . چون شعر حرام است . جهتش حرام است . گاهی یک شعر یک آهنگ را حلال می کند . آهنگ معمولی ست ؛ اما می توانست با این آهنگ چیز بد خوانده شود . حالا یک شعر معنوی ، عرفانی ،اخلاقی ، می تواند آن را حلال کند. البته « عرفان » با «عشق » نباید قاطی شود . این طور نیست که هر شعرعشقی ای ، عرفانی باشد .
بعضی خیال می کنند هر شعری که در آن می و معشوق و طره زلف و لب و امثال آن هست ، این دیگر عرفانی است . نه ! شعرهای حافظ هم دو نوع است . من یک وقت در جلسه ای که راجع به حافظ بود ، اشعار اورا تقسیم بندی کردم . تعدادی از آنها عرفانی و تعدادی از آنها عشقی ست . امروز به نظر من بیش از عرفان ، مردم مابه شعرهای اخلاقی محتاج اند ؛ شعرهای صائب و مثل شعرهای سبک هندی از جمله ، اشعار واعظ قزوینی . این شعرها ، هم از لحاظ رتبه شعری بالاست و هم الان مردم به اینها بیشتر احتیاج دارند شعرهای عرفانی ، که معنا یشان راهم درست نمی فهمند . این شعر می تواند یک آهنگ را که
می توانست آهنگ حرام باشد ، حلال کند .
موسیقی به معنا یک هنر ، چیز با ارزشی ست . اما همچنان که یک شعر بد ، مردود است – ولو یک هنر است – یک موسیقی گناه آلود و گناه آموز مردود است – ولو این هنر است – یک موسیقی گناه آلود و گناه آموز نیز ، هم حرام و هم مردود است ؛ ولو اینکه یک هنر است . این را حمل نکنند بر ضدیت با هنر؛ که «آقا ؛ فلان با هنر مخالف است ! » ما با گناه مخالفیم . چرا با هنر مخالف باشیم ؟!تا گفته می شود « موسیقی حرام است » می گویند : « آه ! اینها باز هم آخوند بازی و شیخ بازی در آوردند . مقدس بازی در آورند . » نه آقا ! موسیقی خوب چیز خوبی است . مگر ندیدید جلو چشم امام آلات موسیقی بردند و بنا کردند زدن و خواندن . امام هم مثل کوه نشستند و همین طور نگاه کردند .

*****************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار تهیه کنندگان فیلم « بر بال فرشتگان » ( 24/ 6 / 1372 )
بهترین را انتخاب کنید
در آهنگ و خواندن ، سعی کنید بهترین را انتخاب کنید . هدف فقط این نیست که بخواهید سرودی خوانده شود . این چیزها حامل پیام است ، که شما می خواهید آن رابگویید . شما که نمی خواهید از این طریق ، کاسبی کنید . شما دارید دنبال فکری
می گردید . باید وقتی می خواهید آن فکر را ارائه بدهید ، در بهترین لباس ارائه کنید .
من بارها گفته ام : « اگر پروردگار عالم ، همین مضامین را که در قرآن هست ، در عبارات غیر فصیح ارائه می کرد ، قرآن تا حالا نمی ماند ، و این قدر نفوذ پیدا نمی کرد . » فکر ، هر چه عالی باشد ، اگر در قالب و با زبان خوب ادا نشود ، نمی ماند . در سرود ، قالب چیست ؟ در درجه اول ، آهنگ است دیگر ! این آهنگ را یک نفر می خواهد بخواند ، یک نفر می خواهد بنوازد . اینها باید از بهترین ها انتخاب بشوند ؛ و لازم هم نیست که خیلی طولانی باشد . آهنگ های خوب دنیا ، هیچ کدام این قدر طولانی نیست . البته همه آهنگ های خوب دنیا را ما نشنیده ایم . اما همین آهنگ ها که شنیده ایم ، خوب هایش غالبا ً طولانی نیست.جانباز ، بیش از اینها جا دارد که برایش بسازند و بگویند . لذا بهترین خواننده ها را استخدام کنید . بروید سراغ این خواننده های خوب که هستند . من نمی خواهم اسم بیاورم . صداهای خوب ، هنر خوانندگی خوب ، موسیقیدان خوب ، نوازندگان خوب ، آهنگساز درجه یک – عمده آهنگساز است – انتخاب کنید . مرحوم عطاءاله زاهد – یک وقت به من گفت : « این موزیک فیلم محمد رسول الله » معروف ، از اذان مدینه یا مکه گرفته شده است . یک اذانی است که پخش می شود ؛ و آن اذان را اتفاقا ً ، یک نفر در داخل کشور ما هم به شکل خوب گفته است .
همان « اسلوب « اذان شریف » ؛ که من هم از آن خوشم می آید . ایشان می گفت از یک الله اکبر او ، این را گرفته اند ، بسط داده اند ، و این موزیک را از آن به وجود آورده اند . ان شاء الله این روش کار و این رفتار ، هرچه بیشتر باید تقویت شود . باید هنر این کشور رابه این سو بکشانید . ان شاء الله ، بایدهنر کشور را به سمت اصالت های انقلابی بکشانید . این حرف های حسابی ای که این ملت به این عظمت گفته و دنیا را هم پر کرده است ، باید تبیین بشود . برای مردم خودمان هم باید تبیین بشود . ما فقط به سخنرانی روی آورده ایم . در حالی که بهترین بیان ها در اختیار شماست ، و می توانید این ها را برای مردم تبیین کنید .

************************

بیانات مقام معظم رهبری در دیدار با جمعی از شعراء (26/11/1373)
بهترین خوانندگان
ما از هنر خوانندگی خوب و موسیقی حلال ، استقبال می کنم . بسیار خوب است اگر خوانندگان بتوانند همان حد صحیح موسیقی حلال را پیدا و حفظ کنند و به خصوص اشعار خوب را بخوانند که هنر بزرگی است . استفاده از حنجره ، بسیار کار عظیمی است . کاری که حنجره می کند ، ساز نمی تواند بکند . ساز ، حنجره را مشایعت می کند . حیات و زندگی مال حنجره و مال نفس انسانی است . اگر بتوانند ، این کار را انشاءالله بکنند و صدا یشان هم در یک حد ، متوقف نماند . سفارش ما به آقایان خوانندگان هم مثل شعرا همین است که باید مرتبا ً به پله های بالاتر پا بگذارن ******************************

*******************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضا ی جامعه ی مدرسین در کتابخانه مدرسه فیضیه ( 8/ 9/ 1374 )
مرز حلال و حرام
این که ما بگوئیم موسیقی بهترین راه مقابله با تهاجم فرهنگی است ، نه ، من به این معتقد نیستم که موسیقی یک چنین کششی داشته باشد ، اما بهترین راهش را این نمی دانم .... من نمی توانم به طور مطلق بگویم که موسیقی اصیل ایرانی ، موسیقی حلال است ؛ نه ، این طور نیست . بعضی خیال می کنند که مرز موسیقی حلال و حرام ، موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی غیر سنتی است ؛ نه ، این طور نیست . آن موسیقی که منادیان دین و شرع همیشه در دوره ها ی گذشته با آن مقابله می کردند و می گفتند حرام است ، همان موسیقی سنتی ایرانی خودمان است که به شکل حرامی در دربارهای سلاطین ، در نزد افراد بی بند و بار ، در نزد افرادی که به شهوات تمایل داشتند و خوض در شهوات می کردند ، اجرا می شده ؛ این همان موسیقی حرام است . بنابر این ، مرز موسیقی حرام و حلال ، عبارت از ایرانی بودن ، سنتی بودن ، قدیمی بودن ، کلاسیک بودن ، غربی بودن یا شرقی بودن نیست ؛ « مرز » آن چیزی است که عرض کردم . البته الان دستگاه هایی هستند که دارند ممیزی می کنند ؛ اما من خیل هم اطمینان ندارم که این ممیزی ها صد در صد درست باشد . گاهی می آیند به ما می گویند که یک نوار بسیار بد یا مبتذل را دارند به صورت مجاز پخش می کنند ؛ گاه هم ممکن است عکس این اتفاق بیفتد . نمی دانم واقعا ً این ممیزی ها چقدر از روی واقع بینی و ضابطه بندی انجام می گیرد ؛ به نظرم می رسد که موسیقی می تواند انسان را غرق در ابتذال و فساد و پستی بکند . می تواند هم این نباشد و می تواند عکس این باشد ؛ مرز حلال و حرام این جاست .

***************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار با اعضای شورای سیاستگذاری صدا و سیما ( 14/12/1369 )
آهنگهای خوب
بعد از انقلاب ، سرودهای خوب و آهنگ های بسیار خوب در جهت ارزش های انقلاب ساخته شد ؛ ولی در سال های اخیر ، رشد این گونه آهنگ ها کم شده است ، این هم حیف است ، باید آهنگ ها خوب ساخته شود ، شعرها خوب و چیزهای جدید اجرا گردد و همه آنها ناظر به ارزش های انقلاب باشد . این ها باید در صدا و سیما مرتبا ً منعکس بشود ، این طور نباشد که اگر چیز خوب منعکس می شود ، حتما ً باید یک شعر عاشقانه باشد که فلان خواننده معروف خوانده و اجرا کرده است ؛ و اگر یک چیز انقلابی است ، حتما ً یک گوشه اش مثلا ً عیب و ایراد و علتی داشته باشد . نه ، برای تهیه و تنظیم آهنگ های انقلابی ، آهنگ های اسلامی و طرح ارزش های اسلامی ، از بهترین موسیقی دان ها و بهترین خوانندگان استفاده بشود .

**************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
( 9/7/1384 )
تکلیف موسیقی
تکلیف موسیقی را روشن کنیم ، از من مکرر راجع به موسیقی سؤال می کنند . راجع به این مسا ًله بحث کنید ؛ آن را مشخص کنید . بحث موسیقی حلال وموسیقی حرام یک بحث است ، اینی که از صدا و سیمای ما چه انتظاری هست و از نگاه حوزه علمیه چه آرایشی از لحاظ مطالب و محتوا و حواشی باید داشته باشد ،بحث دیگری است ؛ روی این واقعا ً باید در یک جایی کار بشود . جامعه مدرسین می تواند همین مرکزی باشد که باید روی این مسائل کار کند .

************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار خانواده شهید مفتح و مسئولین انتشارات سروش ( 16 / 6 / 1380 )
صدور موسیقی
در دوران مبارزات ، موسیقی هایی از دنیای برون به ایران می آمد و در سطح مبارزین پخش می شد ؛ مثالش چیست ؟ سمفونی چهارم بتهون ، شور علی اف ، آن موسیقی است که یک روز در شوروی – در روسیه سابق ؛ ظاهرا ً مربوط به قبل از شوروی ، یعنی حدود سال 1914 است – زده شده و همه ملت را حرکت داده و به میدان جنگ برده است ! ببینید ، موسیقی هایی که صادر می شده و از مرزها به این جا می آمده ، اینها بوده است . الان هم من خیال می کنم خیل از این موسیقی های غربی – البته غیر از موسیقی های خاص ، نظیر موسیقی رقص و موسیقی فلان و اینها – که مال اساتید معروف است ، از لحاظ مفاهیم ، از این دلی دلیهای ما خیل پر مغز تر و قوی تر باشد . باید ببینیم ما چه چیز را داریم بیرون می دهیم ؛ این که حالا استقبال می کنند ، دلیل نمی شود ! بله معلوم است که شما هر چیز را از این جا صادر بکنید ، بالاخره یک مشت ، علاقه مند ند ! این دلیل نمی شود . داعیه ما چیست ؟ داعیه ما اسلام است دیگر ؛ آن مفاهیم مترقی و فرهنگ عالی که انقلاب ، از اسلام ارائه می دهد . خیلی خوب، موسیقی شما اینها را منعکس می کند ، یا نمی کند ؟ اگر می کند ، خوب است ، صادرش کنید ؛ اگر نمی کند ، نه !

******************************

بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار مداحان به مناسبت میلاد حضرت زهرا /سلام الله علیه ( 9/7/ 1372 )
هنر مداحی
در کار مداحی چند چشم هنری وجود دارد : شعرتان هنر است ، صدا یتان هنر است ؛ آهنگی که انتخاب می کنید ، هنر است ؛ اشارات و کارهایی که انجام می دهید ، هنر است . عنصر دوم ، عنصر تعقل است ؛ چون منطق ، استدلال ، حرف حساب ، حرف درست و حرف خوب در لابلای این شعرها فراوان وجود دارد می تواند ذهن ها را قانع کند . البته منطق شکل های مختلف دارد ؛ گاهی برهانی است ، گاهی خطابی است ، گاهی شعری است ؛ مقصود این است که بتواند این پیام را به اعماق ذهن مخاطب برساند و اورا قانع کند . خصوصیت سوم این است که شما حامل پیام دینی محسوب می شوید ؛ یعنی سمت معنوی و روحانی دارد . در دنیا خواننده های خوب زیاد هستند و ممکن است شعرهای خوب هم بخوانند ؛ اما آنها از موضع مداح حرف نمی زنند ؛ ولی شما از موضع مداح اهل بیت و از موضع معنوی و و روحانی حرف می زنید . البته خصوصیات دیگر هم وجود دارد ، اما این سه خصوصیت در کنار هم مهم تر است . سعی کنید از این سه خصوصیت ممتاز که الحمدالله خدای متعال به شماها عنایت کرده ، به بهترین وجه استفاده کنید .









احکام موسیقی
فهرست مطالب
- آثار موسیقی
- موسیقی حرام
- موسیقی لهوی
- موسیقی تحریکی
- مجالس موسیقی
- تشخیص موسیقی
- حکم انواع موسیقی
- تکثر نوار موسیقی
- آموزش موسیقی
- موسیقی شب عروسی
- مجالس عروسی - مجلس عروسی
- آهنگ مبتذل
- آهنگ ها ی صدا و سیما
- موسیقی محل کار
- کف زدن
- جشن ولادت امامان
- حکم رقص
- رقص همسر
- نگاه به رقص
- خوانندگی زن
- مداحی زن
- همخوانی زن
- موسیقی و غنا
- رقص
- دست زدن







احکام موسیقی

آثار موسیقی
- درباره موسیقی و دلیل حرمت آن توضیح دهید ؟
« من الناس من یشتری لهو الحدیث لیضل عن سبیل الله بغیر علم »
و برخ از مردم سخنان بیهوده را می خرند تا مردم را از روی نادانی ، از راه خدا گمراه سازند .
« موسیقی » - « موسیقیا » - واژه ای یونانی است که در فرهنگ لغت ، معادل « غنا » است ؛ ولی در حوزه مفاهیم دین و اصطلاح فقه ، با یکدیگر تفاوت دارد . « غنا » در اصطلاح شرع عبارت است از : « آوازی که از حنجره آدمی بیرون آمده و در گلو چرخانده ( چهچهه ) شود و در شنونده حالت سرور و وجد ایجاد کند و مناسب با مجالس لهو و خوش گذرانی باشد » . اما موسیقی به « صوت و آهنگی گفته می شود که از آلات موسیقی ، پدید آید » . بر این اساس بین موسیقی علمی و موسیقی فقهی ، عموم و خصوص مطلق است .
در قرآن چند آیه در این مورد نازل شده است که با توجه به بعضی از آیات و احادیث ، حرمت غنا و موسیقی لهوی ، به خوبی ثابت می شود . افزون بر آن تمامی فقهان شیعی نیز بر حرمت موسیقی و غنا اتفاق نظردارند .
با بررسی کوتاه در قرآن و روایات و سخن روان شناسان ، می توان موارد ذیل را از فلسفه های حرمت موسیقی دانست :
1- انسان را به فساد وفحشا گرایش می دهد .
2- اورا از یاد خدا غافل می سازد .
3- بر روان و اعصاب ، تأثیر سویی دارد .
در زمینه غنا و موسیقی توجه به چند نکته بایسته است :
1- هرنوع آواز و آهنگی حرام شمرده نمی شود ؛ بلکه تنها آهنگ های مناسب با مجالس لهو و فساد ؛ مشمول حرمت است و گوش دادن به آهنگ ها یی که ازاین مشخصه عاری بوده و یا مشکوک به نظر می رسد ، اشکال ندارد .
2- طرب و لهو ، دو واژه کلیدی است که در باب غنا و موسیقی به کارمی رود .
« طرب » به حالت سبک وزن و سبک عقل گفته می شود که در اثر شنیدن آواز یا آهنگ ، در روان و نفس آدم پدید می آید و او را از حد اعتدال خارج می کند . این امر تنها به حالت شادی اختصاص نمی یابد؛بلکه ممکن است از آهنگ های غم و حزن آور نیز به دست آید . « لهو » سازگاری و هم نوایی آواز و آهنگ نواخته شده با مجالس فساد و خوش گذرانی است ؛ بدین معنا که ممکن است نغمه ای طرب انگیز نباشد ؛ ولی از نغمه هایی باشد که فقط در جلسات فاسقان و هواپرستان رایج باشد . به این آهنگ لهوی می گویند و اگر از هر دو مشخصه ( طرب و لهو ) برخوردار باشد ، به آن مطرب لهوی
می گویند .
تمام مراجع تقلید ، « لهوی بودن » را جزء و قید موسیقی حرام می دانند ؛ ولی در قید « طرب انگیزی » اختلاف نظر دارند .
3- آلات موسیقی دو قسم است : آلات مختص حرام و آلات مشترک.
« آلات مختص » به آلاتی از موسیقی گفته می شود که نوعا ً در لهو و لعب به کار می رود و منفعت حلال در بر ندارد .
« آلات مشترک » به آلات از موسیقی گفته می شود که هم برای منافع مشروع وحلال به کار می رود و هم برای منافع نامشروع و حرام .
استفاده از آلات مختص به هیچ وجه جایز نیست ؛ ولی آلات مشترک بستگی به کیفیت نواختن آن دارد . بیشتر مراجع تقلید استفاده از آلات مشترک را به طور مطلق حرام نکرده اند ؛ بلکه بر اساس کیفیت نواختن آن فتوا داده اند .
موسیقی حرام
اگر استماع موسیقی هیچ گونه تأثیری در انسان نداشته باشد . آیا باز حرام است ؟
همه مراجع : اگر از نوع موسیقی حرام باشد ، گوش دادن به آن جایز نیست ؛ هر چند در شخص تأثیر نداشته باشد .
تبصره : موسیقی حرام ، غالبا ً آثار مخربی دارد و باعث بیگانگی از خدا و تحریک شهوت و آلودگی به مفاسد دیگرمی شود ؛ ولی حکم تابع این امور نیست و اگر به فرض ، در مواردی موسیقی حرام هیچ تأثیری در روح و روان انسان بر جا نگذارد ، باز گوش دادن به آن جایز نیست .

موسیقی لهوی
آیا در موسیقی « لهوی بودن » ( بدون کلام ) کدام است : داشتن ریتم تند ، ایجاد رقص در شنونده ، طرب انگیزی آن و یا هیچ کدام ؟
امام ، خامنه ای ، و فاضل و نوری : معیار حرمت موسیقی ، طرب انگیزی و لهوی بودن آن است که با مجالس گناه و
خوش گذرانی و فساد تناسب دارد .
بهجت و صافی : استفاده از آلات موسیقی به طور مطلق حرام است .
تبریزی ، سیستانی ، مکارم و وحید : معیار حرمت موسیقی ، لهوی بودن آن است که با مجالس گناه ، خوش گذرانی و فساد تناسب دارد .

موسیقی تحرکی
آیا زن و شوهر به جهت تمایل به یکدیگر و افزایش شهوت ، می توانند به موسیقی لهوی گوش فرا دهند ؟
همه مراجع : گوش دادن به موسیقی حرام ، جایز نیست و صرف افزایش تمایل به همسر ، مجوز استماع آن محسوب نمی شود .

موسیقی مجالس
در صورتی که در مجلس ، مجبور باشیم موسیقی مطرب و لهوی را تحمل کنیم ، آیا باز هم مرتکب گناه شده ایم ؟
همه مراجع : اگر احتمال تأثیر می دهید– با فراهم بودن سایر شرایط – باید نهی از منکر کنید . اگر نمی پذیرند – چنانچه حضور شما در آنجا باعث استماع موسیقی حرام و یا تأیید گناه گردد – مجلس را ترک کنید ؛ مگر آنکه باعث فتنه و فساد شود . در این صورت ماندن در آن محل به مقدار ضرورت ، اشکال ندارد . البته در صورت امکان باید از گوش دادن به موسیقی حرام ، اجتناب ورزید و اگر صدای آن بدون دلخواه به گوش شما رسید اشکال ندارد .
شرکت در مجالس که موسیقی و ترانه مبتذل پخش می کنند – در حال ی که تذکر دادن فایده ندارد – چگونه است ؟
همه مراجع : شرکت در مجالسی که باعث استماع موسیقی حرام و یا تأیید گناه می گردد ، جایز نیست ، مگر آن که بتوانید نهی از منکر کنید .

تشخیص موسیقی
ملاک و مرجع تشخیص موسیقی و غنای حرام در نظام اسلامی کیست : وزارت ارشاد ، حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی ، کارشناسان موسیقی ، فقیهان ، عرف مردم و یا شخص ؟
همه مراجع : در تعیین و تشخیص موسیقی حرام و حلال باید به عرف عام مراجعه کرد .
تبصره : فقیهان ؛ کارشناسان موسیقی حرام و حلال را ( بر اساس نظر عرفی خود ) معرفی می کنند .
حکم انواع موسیقی
آیا میان انواع موسیقی ها – از قبیل اصیل ( سنتی ) ، کلاسیک ، محلی ، پاپ و ....- تفاوت در حکم است ؟
همه مراجع : خیر ، هیچ گونه تفاوت میان آن ها در حکم نیست و معیار حرمت استماع موسیقی ، طرب انگیزی و لهوی بودن است .

تکثیر نوار موسیقی
در آمدی که از رهگذر تکثیر و توزیع نوار و سی دی ها موسیقی به دست می آید ، حلال است یا حرام ؟
همه مراجع : اگر از نوع موسیقی حرام است ، خرید و فروش و درآمد حاصل از آن حرام می باشد .

آموزش موسیقی
حکم آموزش و یادگیری نوازندگی آلات موسیقق چیست ؟
همه مراجع ( به جز بهجت و صافی ) : آموزش و یادگیری نوازندگی با آلات مختص [به لهو ] جایز نیست و اگر مشترک باشد ، به منظور استفاده مشروع و حلال ، اشکال ندارد .

موسیقی شب عروسی
حکم استفاده از دف و دایره زنگی در عروسی چیست ؟
امام ، خامنه ای و فاضل : استفاده از آلات موسیقی برای نواختن موسیقی مطرب و لهو ( مناسب مجالس گناه و خوش گذرانی ) جایز نیست و بین مجلس عروسی و غیر آن ، تفاوت وجود ندارد .
تبریزی ، سیستانی ، مکارم ، نوری و وحید : استفاده از آلات موسیقی برای نواختن موسیقی لهو ( مناسب مجالس گناه و
خوش گذرانی ) ، جایز نیست و بین مجلس عروسی و غیر آن ، تفاوت وجود ندارد .
بهجت و صافی : استفاده از آلات موسیقی به طور کل جایز نیست و بین مجلس عروسی و غیر آن ، تفاوت وجود ندارد .

مجالس عروس
آیا جایز است زن در شب عروسی ( در مجالس زنان ) ، غنا و آواز بخواند و عده ای به رقص و زدن بر روی میز و صندلی مشغول شوند ؟ حکم شرعی چنین مجلسی چیست (البته از آلات موسیقی استفاده نمی شود ) ؟
همه مراجع ( به جز تبریزی و خامنه ای ) : در فرض مذکور اشکال دارد .
تبریزی : اگر مرد یا پسر ممیز در مجلس زنانه حضور نداشته باشد و از موسیقی قوی نیز استفاده نکنند ؛ آواز زنان و رقص زنان در مجالس زنان و رقص زن برای زنان و زدن بر میز و صندلی و مانند آن – که از آلات موسیقی محسوب نمی شود – اشکال ندارد .
خامنه ای : اگر کیفیت زدن برای زنان ، باعث تحریک شهوت و یا مفسده دیگر نگردد ، اشکال ندارد .

مجلس عروسی
اگر به مجلس عروسی و مانند آن دعوت شدیم ؛ ولی در آنجا ، موسیقی و ترانه ی مبتذل پخش کردند ، تکلیف چیست ؟ آیا محل را ترک کنیم؟
همه مراجع : اگر احتمال تأ ثیر می دهید ، با فراهم بودن شرایط ، نهی از منکر کنید و اگر نمی پذیرند – چنانچه حضور شما باعث استماع موسیقی حرام یا تأیید گناه گردد – باید مجلس را ترک کنید ؛ مگر آن که عسر و حرج لازم آید .
آهنگ مبتذل
استفاده از آهنگ های مبتذل ( موسیقی حرام ) ، در مجالس عروسی زنان چه حکمی دارد ؟
همه مراجع : گوش دادن به موسیقی حرام – هرچنددر مجالس عروسی زنان – جایز نیست .
تبصره « موسیقی » و « غنا و آواز خوانی » دو مقوله است : آنچه که در مجالس عروسی زنان جایز شمرده شده ، غنا و آواز خوانی زن است ؛ ولی موسیقی لهوی ؛ در هر حال و زمان حرام است .

آهنگ های صدا و سیما
گاهی از صدا و سیما و یا نوار ضبط صوت ، آهنگ هایی پخش می شود که به نظر می رسد مناسب با مجالس لهو وخوش گذرانی است ؛ در حالی که در نظر دیگران این چنین نیست ! آیا می توانیم آنان را از گوش دادن به آن منع کنیم .
همه مراجع : بر شما واجب است به آن گوش ندهید ؛ ولی نهی دیگران مبتنی بر این است که آنان هم آن را موسیقی حرام بدانند .
تبصره : یکی از شرایط وجوب فرضیه امر به معروف و نهی از منکر ؛ آن است که حرام بودن منکر ، درباره انجام دهنده آن ثابت باشد و یا او بر گناه اصرار ورزد . فرض مسأله در جایی است که موسیقی یاد شده ، در نظر دیگران از نوع موسیقی حلال است ، در نتیجه نهی از منکر درآنجا ساقط می شود .

موسیقی محل کار
من در مکانی کار می کنم که صاحب آن همیشه به نوارهای موسیقی مبتذل و حرام گوش می دهد و من هم مجبور به شنیدن آن هستم ؛ آیا این کار برای من جایز است یا خیر ؟
همه مراجع : اگر احتمال تأثیر می دهید – با تحقیق سایر شرایط – باید اورا نهی از منکر کنید و اگر نمی پذیرد، چنانچه مجبورید در آن مکان حضور داشته باشید ، کار کردن در آنجا برای شما اشکال ندارد ؛ ولی باید موسیقی حرام گوش ندهید . و اگر صدا آن بدون دلخواه به گوش شما رسید اشکال ندارد .
تبصره : اگر این شخص بتواند بدون زحمت و مشقت ، شغل مناسب دیگری پیدا کند ، باید این راه را برگزیند . فرض مسأله جایی است که ترک آن مکان و انتخاب شغل دیگر ، برای او دشوار و حرجی است .













کف زدن
حکم دست زدن در مراسم عروسی چیست ؟
امام ، بهجت ، خامنه ای ، صافی و مکارم : اگر به طور متعارف و غیر لهوی باشد ، اشکال ندارد .
نوری : اگر جلف و سبک نباشد ، اشکال ندارد .
تبریزی ، سیستانی و فاضل : دست زدن فی نفسه ( به تنهایی ) ، اشکال ندارد .
وحید : احتیاط واجب در ترک آن است .

جشن ولادت امامان ( ع )
حکم دست زدن در مراسم و جشن هایی که به مناسبت ایام ولادت و اعیاد امامان( ع ) برگزار می شود ، چیست ؟
امام ، بهجت ، خامنه ای ، صافی ، فاضل و مکارم : اگر دست زدن به نحو متعارف غیر لهوی ) باشد ، اشکال ندارد ؛ ولی این کار با مجالس اهل بیت ( ع ) مناسبت ندارد و بهتر است فضای این مراسم ، به ذکر صلوات و تکبیر و مانند آن معطر گردد.
نوری : دست زدن در این مجالس – اگر سبک و جلف نباشد – اشکال ندارد ، ولی بهتر است فضای این مراسم ، به ذکر صلوات و تکبیر و مانند آن معطر گردد .
تبریزی و سیستانی : دست زدن در این گونه مجالس ، اشکال ندارد ؛ ولی این کار با مجالس اهل بیت ( ع ) مناسبت ندارد و بهتر است فضای این مراسم ، به ذکر صلوات و تکبیر و مانند آن معطر گردد .
وحید : احتیاط واجب در ترک آن است .


















حکم رقص
امام و خامنه ای : رقص اگر باعث تحریک شهوت ، ارتکاب گناه و یا ترتب مفسده شود و یا زن در بین مردان نامحرم برقصد ، حرام است .
تبریزی : رقص زن برای شوهر و رقص زن برا ی زنان ، در مجالس عروسی و مانند آن – در صورتی که در معرض نگاه مرد ( حتی پسر ممیز ) نبوده و مشتمل بر حرام دیگری مثل موسیقی و مانند آن نباشد – اشکال ندارد . رقص در غیر این دو مورد ، از مصادیق لهو بوده و سزاوار است که مومن ، از لهو اجتناب کند .
سیستانی و وحید : تنها رقص زن برای شوهر و بر عکس آن جایز است .
صافی ، فاضل و مکارم : تنها رقص زن برای شوهر جایز است .
بهجت : به طور کلی رقص اشکال دارد .

رقص همسر
آیا زن می تواند برای شوهرش برقصد و همراه با آن ، به موسیقی طرب انگیز و شاد گوش کند ؟
همه مراجع ( به جز بهجت ) : رقص زن برای شوهر ، در صورتی که با موسیقی حرام همراه نشود ، جایز است .
بهجت : اگر همراه با موسیقی حرام انجام گیرد ، جایز نیست و اگر بدون آن باشد ؛ بنابر احتیاط واجب جایز نیست .

نگاه به رقص
آیا نگاه به رقص از تلویزیون داخلی و خارجی ، اشکال دارد ؟
همه مراجع : نگاه به رقص از تلویزیون ، اگر باعث تحریک شهوت یا استماع موسیقی حرام و یا مفسده گردد جایز نیست .
تبصره : نگاه به رقص از طریق تلویزیون ، حکم حضور در مجلس گناه را ندارد ؛ مگر آن که باعث گناه و مفسده شود .
















خوانندگی زن
گوش دادن به نواری که خواننده اش زن باشد و از سروده های شعرایی مثل حافظ ومولوی و .... استفاده کند ، چه حکمی دارد ؟
امام ، بهجت ، صافی ، مکارم و وحید: گوش دادن به آن جایز نیست .
تبریزی ، خامنه ای ، سیستانی و نوری : گوش دادن به آواز زن اگر غنا نباشد و باعث التذاذ جنسی و تهییج شهوت نشود و
مفسده ای بر آن مترتب نگردد ، اشکال ندارد .
تبصره : « غنا » عبارت است از ترجیع صدا ، به نحوی که طرب انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد .

مداحی زنان
در برخی موارد مرثیه خوانی و یا مداحی زنان در مجلس خودشان ، به گونه ای است که صدای آنان با بلندگو به گوش مردان رهگذر می رسد ؛ آیا این عمل جایز است؟
همه مراجع ( به جز مکارم ) : اگر صدای آنان در معرض ریبه ، تلذذ و تهییج شهوت باشد ، جایز نیست .
مکارم : خیر ، جایز نیست .

همخوانی زنان
همخوانی زنان و یا زنان و مردان در سرودها و تواشیح ، چه حکمی دارد و آیا شنیدن آن جایز است ؟
همه مراجع ( به جز بهجت ، و صافی و مکارم ) : اگر به صورت غنا نباشد و باعث تهییج شهوت و مفسده نگردد ، اشکال ندارد .
بهجت ، و صافی و مکارم : اگرباعث مفسده شود ، حرام است و بدون آن نیز بنابر احتیاط واجب ، جایز نیست .


















موسیقی و غنا

*ملاک تمیز موسیقی حلال از حرام چیست ؟ وآیا موسیقی کلاسیک حلال است ،بسیار مناسب است که معیار آن را بیان فرمایید ؟
هر موسیقی که به نظر عرف موسیقی لهوی و مطرب که مناسب با مجالس عیش و نوش است باشد ، موسیقی حرام محسوب می شود و فرقی نمی کندکه موسیقی کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک . تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفی مکلف است و اگر موسیقی این گونه نباشد به خودی خود اشکال ندارد .

*گوش دادن به نوارها یی که توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا موسسه اسلامی دیگر مجاز اعلام شده اند ، چه حکمی دارد ؟ و استفاده از آلات موسیقی مثل کمان ، وویلون و نی چه حکمی دارد ؟
جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخیص خود مکلف است که اگر تشخیص دهد مشتمل بر غنا و موسیقی لهوی مناسب با مجالس عیش و نوش و خوش گذرانی و همچنین مطالب باطل نیست ، گوش دادن به آن اشکال ندارد . بنابر این تجویز آن توسط سازمان تبلیغات اسلام و یا هر موسسه اسلامی دیگر به تنهایی دلیل شرعی برای مباح بودن آن نیست و به کار گیر آلات موسیقی در موسیقی لهوی مطرب ومناسب با مجالس لهو و گناه جایز نم باشد ، ولی استفاده حلال از آنها برای اهداف عقلائی اشکال ندارد و تشخیص مصادیق هم موکول به نظر خود مکلف است .

*منظور از موسیقی مطرب و لهوی چیست ؟ و راه تشخیص موسیقی مطرب و لهوی و غیر آن چیست ؟
موسیقی مطرب و لهوی آن است که به سبب ویژگیهائی که انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقی دور نموده و به سمت
بی بند وباری و گناه سوق دهد و مرجع تشخیص موضوع عرف است .

*آیا شخصیت نوازنده و محل نواختن ویا غرض و هدف از آن در حکم موسیقی تأثیر دارد ؟
موسیقی حرام ، موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهی شخصیت نوازنده یا کلام همراه آهنگ یا مکان و یا سایر شرایط در این که موسیقی تحت عنوان موسیقی مطرب و لهوی حرام و یا عنوان حرام دیگر قرار بگیرد مؤثر است مانند این که بر اثر آن امور ، منجر به ترتب فساد شود .

*آیا معیار حرمت موسیقی فقط مطرب و لهوی بودن آن است یا اینکه میزان تحریک و تهییج آن هم تأثیر دارد ؟ و اگر باعث حزن و گریه شنونده شود ، چه حکمی دارد ؟
خواندن و شنیدن غزل هایی که به صورت سه ضرب و همراه با موسیقی خوانده می شوند ، چه حکمی دارد ؟
ملاک آن ملاحظه کیفیت نواختن موسیقی با در نظر گرفتن همه خصوصیات و ویژگهای آن است اینکه از نوع موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه باشد ، هر موسیقی که به حسب طبیعت خود از نوع موسیقی لهو باشد ، حرام است اعم از اینکه مهیج باشد یا خیر و موجب ایجاد حزن و اندوه و حالات دیگر در شنونده بشود یا خیر و هر گاه غزل هائی که همراه با موسیقی خوانده م شوند به صورت غنا و آواز لهوی مناسب مجالس لهو و لعب در آیند ، خواندن و شنیدن آنها حرام است .


*غنا چیست ؟ آیا غنا فقط شامل صدای انسان است یا اینکه شامل صداهای حاصل از آلات موسیقی هم می شود ؟
غنا عبارت است از صدای انسان در صورتی که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به این صورت و گوش دادن به آن حرام است .

*آیا زدن بر ظرف ها و سایر وسائل که جزء آلات موسیقی نیستند ، در عروسی ها توسط زنان جایز است ؟ اگر صدا به بیرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوندچه حکمی دارد؟
جواز این عمل بستگی به کیفیت نواختن دارد. اگر به شیوه متداول در عروسی های سنتی باشد و لهو محسوب نشود و فساد هم بر آن مترتب نگردد ، اشکال ندارد .

*دف زدن توسط زنان در عروسی ها چه حکمی دارد ؟
استفاده از آلات موسیقی برای نواختن موسیقی لهوی و مطرب جایز نیست ، اما آواز خوانی در مجالس عروسی ، بعید نیست برای زنان جایز باشد .

*آیا گوش دادن به غنا در خانه جایز است ؟ اگر در فرد تأثیر نداشته باشد چه حکمی دارد ؟
گوش دادن به غنا به طور مطلق حرام است ، چه در خانه به تنهایی شنیده شود ویا در حضور دیگران و چه در او تأثیر بگذارد یا خیر .

*بعضی از جوانان که تازه به سن بلوغ رسیده اند از مراجعی تقلید می کنند که فتوی به حرمت موسیقی به طور مطلق داده اند هر چند از رادیو و تلویزیون دولت اسلامی پخش شود ، حکم این مسئله چیست ؟ و آیا اگر ولی فقیه گوش دادن به موسیقی حلال را اجازه داده باشد ، آیا تجویز او به خاطر احکام حکومتی برای جواز آن کافی است یا اینکه آنان باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند ؟
فتوی به جواز یا عدم جواز گوش دادن به موسیقی از احکام حکومتی نیست ، بلکه حکم شرعی فقهی است وبر هر مکلفی واجب است در اعمالش به فتوای مرجع تقلید خود مراجعه کند . ولی موسیقی اگر متناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده ای هم بر آن مترتب نگردد، دلیل بر حرمت آن وجود ندارد .

*مقصود از موسیقی و غنا چیست ؟
غنا یعنی ترجیع صدا به نحوی که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است . ولی موسیقی ، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد ، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است . و اگر به آن نحو نباشد ، فی نفسه جائز است و اشکال ندارد .



*من در مکانی کار می کنم که صاحب آن همیشه به نوارهای غنا گوش می دهد و من هم مجبور به شنیدن آن هستم ، آیا این کار برای من جایز است یا خیر ؟
اگر نوارها در بردارنده غنا یا موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت باشند ، گوش دادن و شنیدن آن جایز نیست . ولی اگر مجبور به حضور در آن مکان هستید رفتن به آنجا وکار کردن در آن برای شما اشکال ندارد ولی واجب است به غنا گوش ندهید هر چند به گوش شما بخورد و آن را بشنوید .

* موسیقی که از رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی پخش می شود ، چه حکمی دارد ؟ آیا این گفته که حضرت امام « قدس سره » موسیقی را به طور مطلق حلال اعلام کرده اند ، صحیح است ؟
نسبت حلال دانستن موسیقی به طور مطلق به راحل عظیم الشأن حضرت امام خمینی « قدس سره » کذب و افتراء است . امام
« قدس سره » معتقد به حرمت موسیقی مطرب و لحوی مناسب با مجالس لهوی و معصیت بودند و نظر ما هم همین است ، ولی اختلاف در دیدگاه ها از تشخیص موضوع نشأت می گیرد زیرا تشخیص موضوع موکول به نظر خود مکلف است . گاهی نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پیدا می کند که در این صورت موسیقی که به تشخیص مکلف لهو و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام می باشد و اما صداهای مشکوک محکوم به حتیث هستند و پخش از رادیو و تلویزیون به تنهایی دلیل شرعی بر مباح وحلال بودن آنها محسوب نمی شود .

* گاهی از رادیو و تلویزیون آهنگ هایی پخش می شود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند ، آیا بر من واجب است که از گوش دادن به آنها خودداری نموده و دیگران را هم از آن منع کنم ؟
اگر آنها را از نوع موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو می دانید ، جایز نیست به آنها گوش دهید ، ولی نهی دیگران از باب نهی از منکر منوط به این است که احراز نمایید که آنان هم آهنگ های مزبور را از نوع موسیقی حرام می دانند .

* گوش دادن و توزیع غنا و موسیقی لهوی که محصول کشورها غربی است ، چه حکمی دارد ؟
در عدم جواز گوش دادن به موسیقی لهوی و مناسب با مجالس لهو و باطل ، فرقی بین زبان ها و کشورهای محل تولد وجود ندارد . بنابر این خرید و فروش و گوش دادن و توزیع این نوارها در صورتی که محتوی غنا یا موسیقی لهوی حرام باشند جایز نیست .

* غنا چه حکمی دارد ؟
غنا حرام است و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جایز نیست اعم از اینکه توسط مرد باشد یا زن و به طور مستقیم باشد یا از طریق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد یا نه .

* نواختن موسیقی به منظور اهداف و اغراض عقلایی و حلال در مکان مقدس مانند مسجد چه حکمی دارد ؟
نواختن موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه به طور مطلق جایز نیست حتی اگر در غیر مسجد و برای غرض عقلایی حلال باشد ، ولی اجرای سرودهای انقلابی و مانند آن همراه با نغمه های موسیقی در مکان مقدس و در مناسبت هایی که آن را اقتضا می کند اشکال ندارد مشروط بر اینکه با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکان هایی مثل مسجد برای نمازگزاران مزاحمت ایجاد نکند .

* آیا آموختن موسیقی به خصوص سنتور جایز است ؟ ترغیب و تشویق دیگران به آن چه حکمی دارد ؟
به کار گیری آلات موسیقی برای نواختن موسیقی غیر لهوی ، اگر برای اجرای سرودهای انقلابی یا دینی و یا برای اجرای
برنامه های فرهنگی مفید و برنامه های دیگر با غرض عقلائی مباح باشد ، اشکال ندارد به شرط اینکه مستلزم مفاسد دیگری نباشد و همچنین آموختن و یاد دادن نوازندگی برای امر فوق فی نفسه اشکال ندارد .

* گوش دادن به صدای زن هنگامی که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع می خواند اعم از اینکه شنونده ، جوان باشد یا خیر ، مذکر باشد یا مونث چه حکمی دارد ؟ و اگر آن زن از محارم باشد ، حکم آن چیست ؟
اگر صدا زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صدای او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده ای هم مترتب نگردد ، اشکال ندارد و فرقی بین موارد فوق نیست .

* آیا موسیقی سنتی که میراث ملی ایران می باشد ، حرام است یا خیر ؟
چیزی که از نظر عرف ، موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت محسوب شود ، به طور مطلق حرام است و در این مورد فرقی بین موسیقی ایرانی و غیر ایرانی و موسیقی سنتی و غیر آن نیست .

* گاهی از رادیو های عربی بعضی از آهنگ های موسیقی پخش می شود ، آیا گوش دادن به آنها به خاطر علاقه به شنیدن زبان عربی جایز است ؟
گوش دادن به موسیقی لهوی متناسب با مجالس لهو و معصیت به طور مطلق حرام است و علاقه به شنیدن زبان عربی مجوز برای آن محسوب نمی شود .

* آیا تکرار اشعار که به صورت آواز و بدون موسیقی خوانده می شوند جایز است ؟
غنا حرام است هر چند همراه با نواختن آلات موسیقی نباشد و منظور از غنا ترجیع صدا به نحوی است که مناسب با مجالس لهو و فسق باشد ، ولی صرف تکرار شعر اشکال ندارد .

*خرید و فروش آلات موسیقی چه حکمی دارد ؟ و حدود استفاده از آنها کدام است؟
خرید و فروش آلات مشترک برای نواختن موسیقی غیر لهوی اشکال ندارد .

* آیا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جایز است ؟
غنا صوت است که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب لهو و گناه باشد که به طور مطلق حرام است حتی اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثیه و غیره باشد .




* امروزه موسیقی برای معالجه بعضی از بیماری های روانی مانند افسردگی ، اضطراب ، مشکلات جنسی و سرد مزاجی زنان
به کار می رود ، حکم آن چیست ؟
اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امین این است که معالجه متوقف بر استفاده از موسیقی است ، به کارگیری آن به مقداری که معالجه بیمار اقتضا می کند اشکال ندارد .

* گوش دادن به غنا اگر باعث تمایل بیشتر انسان به همسرش شود چه حکمی دارد ؟
مجرد افزایش تمایل به همسر مجوز شرعی برای گوش دادن به غنا محسوب نمی شود .

* اجرای کنسرت توسط زن برای زنان با علم به اینکه گروه نوازندگان نیز زن هستند ، چه حکمی دارد ؟
اگر اجرای کنسرت به صورت ترجیع (غنا) نباشد و موسیقی هم که نواخته می شود از نوع لهوی حرام نباشد ، این امر فی نفسه اشکال ندارد .

* اگر معیار حرمت موسیقی ، لهو بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است ، پس آوازها و سرود هایی که باعث ایجاد طرب در بعضی از مردم حتی کودک غیر ممیز می شوند ، چه حکمی دارند ؟ و آیا گوش دادن به نوارهای مبتذل که در آن ها زنان به صورت غنا می خوانند ولی طرب آور نیستند جایز است ؟ همچنین مسافرین که سوار اتوبوس های عمومی که غالبا ً از این نوارها استفاده می کنند می شوند ، چه تکلیفی دارند ؟
چنانچه موسیقی یا آواز که با ترجیع و طرب همراه است از لحاظ کیفیت یا مضنون با حالت خاص شخص نوازنده یا خواننده در خلال نواختن یا خواندن از نوع غنا یا موسیقی لهو مناسب با مجالس لهو و معصیت باشد ، گوش کردن به آن حرام است حتی برای کسی که او را به طرب نیندازد و تحریک نکند و اگر در اتوبوس ها و ماشین های دیگر نوار غنا یا موسیقی لهو پخش شود ، مسافرین باید از گوش دادن به آن خودداری نموده و نهی از منکر کنند .

*آیا جایز است مرد غنای زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گو ش کند ؟آیا غنای زن برای شوهر و بر عکس جایز است ؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن با مجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشی از تحریم آن مجالس است نظیر تحریم تجارت و ساخت مجسمه که فایده ای غیر از عبادت برای آن متصور نیست ، بنابر این انتفاء نشاط و علت حکم در این زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است ؟
گوش دادن به غنا که عبارت است از ترجیع صدا به نحوی که طرب انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد ، مطلقا ً حرام است، حتی غنای زن برای شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر ، استماع غنارا مباح نمی کند و حرمت غنا و مانند آن ، با تعبد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقه شیعه محسوب می شوند و دائر مدار ملاک فرضی و آثار روانی و اجتماعی
نمی باشد ، بلکه تا زمانی که این عنوان حرام بر آنها صدق کند ، حکم آنها حرمت و وجوب اجتناب به طور مطلق است .

* دانشجویان علوم تربیتی باید در مرحله دروس اختصاصی در درس سرود ها و آوازهای انقلابی شرکت کنند . زیرا در آن جا قطعه های موسیقی را آموخته و به طور اجمال با آنها آشنا می شوند . وسیله اصلی فراگیری این درس ارگ است ، آموختن این درس که جزء واحد های اجباری است چه حکمی دارد ؟ خرید و استفاده از وسیله مذکور برای ما چه حکمی دارد ؟ و به خصوص خواهران نسبت به اجرای تمرین در برابر مردها چه وظیفه ای دارند ؟
استفاده از آلات موسیقی فی نفسه برای اجرای سرودهای انقلابی و برنامه های دینی و فعالیت های فرهنگی و تربتی مفید ، اشکال ندارد و خرید و فروش آلات نوازندگی و یاد دادن و فراگیری آن برای استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران
می توانند با رعایت حجاب واجب و ضوابط شرعی در کلاس درس حاضر شوند .

* بعضی از ترانه های در ظاهر انقلابی هستند وعرف هم آنها را انقلابی می داند ولی نمی دانیم که آیا خواننده ، قصد خواندن یک ترانه انقلابی را داشته یا یک ترانه طرب آور و لهو را با توجه به اینکه خواننده مسلمان نیست ولی ترانه های او ملی و متضمن جملات بر ضد اشغال و همچنین تحریک مردم به مقاومت است ، گوش دادن به این ترانه ها چه حکمی دارد ؟
اگر کیفیت آنها از نظر شنونده عرفا ً طرب آور و لهو نباشد ، گوش دادن به آن ها اشکال ندارد و قصد و نیت خواننده و مضمون چیزی که می خواند در این باره تأ ثیر ندارد .

* جوانی به عنوان مربی و داور بین المللی بعضی از ورزش ها به کار اشتغال دارد . شغل او اقتضا می کند که به بعضی از
باشگاه ها وارد شود که غنا و موسیقی حرام در آنها پخش میشود ، با توجه به اینکه این کار مقداری از هزینه های زندگی او را تأمین می کند و فرصت های شغلی هم در محل زندگی او کم است ، آیا این کار برای او جایز است ؟
این شغل برای او اشکال ندارد هر چند گوش دادن به غنا و موسیقی لهوی برای او حرام است اما در موارد اضطراری جایز است
داخل مجلس غنا و موسیقی حرام شود ، ولی باید از گوش دادن به آن اجتناب کند و آن چه که بدون اختیار به گوش او
می خورد ، اشکال ندارد .

* آیا فقط گوش دادن به موسیقی ، حرام است یا اینکه شنیدن آن هم حرام است ؟
شنیدن غنا یا موسیقی لهو و طرب آور حکم گوش دادن را ندارد مگر در بعضی از موارد که شنیدن از نظر عرف گوش دادن محسوب می شود .

* آیا نواختن موسیقی همراه قرائت قرآن با غیر از آلاتی که استفاده از آنها در مجالس لهو و لعب معمول است ، جایز است ؟
تلاوت قرآن کریم با صدا زیبا و صوت مناسب باَشأن قرآن کریم اشکال ندارد ، بلکه امر راجحی است مشروط بر اینکه به حد غنای حرام نرسد ، ولی نواختن موسیقی با آن چه حکمی دارد ؟

* طبل زدن در جشن های میلاد و غیر آن چه حکمی دارد ؟
استفاده از آلات نوازندگی و موسیقی به نحو لهوی و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه به طور مطلق حرام است .

* آلات موسیقی که دانش آموزان مدارس عضو گروه های سرود آموزش و پرورش از آنها استفاده می کنند چه حکمی دارد ؟
آن دسته از آلات موسیقی که از نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده برای کارها حلال محسوب می شوند ، جایز است به طور غیر لهوی برای مقاصد حلال به کار گرفته شوند ولی آلاتی که عرفا ً از آلات مخصوص لهو محسوب می شوند جایز نیست مورد استفاده قرار گیرند .

* آیا ساخت سنتور که از آلات موسیقی محسوب می شود و کسب در آمد با آن به عنوان شغل جایز است ؟ آیا بهره گیری از اموال و کمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکمیل صنعت سنتور سازی به نشر واحیای موسیقی اصیل جایز است ؟
استفاده از آلات نوازندگی موسیقی برای اجرای سرودهای ملی یا انقلابی یا هر امر حلال و مفیدی تا زمانی که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصیت نرسیده است اشکال ندارد . همچنین موسیقی و تعلیم و یاد گرفتن و ساختن آلات آن برای اهداف مذکور فی نفسه اشکال ندارد .

* چه آلاتی لهو محسوب می شوند و استفاده از آنها به هیچ وجه جایز نیست ؟
آلاتی که نوعا ً در لهو و لعب به کار می روند و منفعت حلال در بر ندارند .

* آیا گرفتن اجرت برای تکثیر نوارهای صوتی که محتوی امور حرام هستند جایز است ؟
هر نوار صوتی که گوش دادن به آن حرام است ، تکثیر و گرفتن اجرت برای آن هم جایز نیست .





















رقص

* آیا رقص محلی در عروسی ها جایز است ؟ شرکت در این مجالس چه حکمی دارد ؟
اگر رقص به گونه ای باشد که باعث تحریک شهوت و یا مستلزم فعل حرام یا ترتب مفسده ای باشد ، جایز نیست و شرکت در مجالس رقص هم اگر به عنوان تأ یید کار حرام دیگران محسوب شود و یا مستلزم کار حرامی باشد جایز نیست و در غیر این صورت اشکال ندارد .

* رقص در مجالس زنانه بدون آهنگ موسیقی حرام است یا حلال ؟ و در صورتی که حرام باشد ، آیا ترک مجلس بر شرکت کنندگان واجب است ؟
رقص به طور کلی اگر به گونه ای باشد که شهوت را تحریک کند و یا مستلزم کار و یا ترتب مفسده ای باشد ، حرام است و ترک آن مجلس ، به عنوان اعتراض بر کار حرام ، چنان چه مصداق نهی از منکر محسوب شود ، واجب است .
رقص محلی مرد برای مرد و زن و یا مرد در بین زنان و زن در بین مردان ، چه حکمی دارد ؟
اگر به گونه ای باشد که شهوت را تحریک کند و یا مستلزم فعل حرام یا ترتب مفسده ای باشد و یا زن در بین مردان بیگانه برقصد ، حرام است .

* رقص دسته جمعی مردان چه حکمی دارد ؟ مشاهده رقص دختران خردسال از تلویزیون و غیر آن چه حکمی دارد ؟
اگر رقص به گونه ای باشد که موجب تحریک شهوت شود و یا مستلزم کار حرامی باشد ، حرام است ، ولی اگر نگاه کردن به آن باعث تأیید ، فرد گناهکار و تجری او و ترتب فساد نشود ، اشکال ندارد .

* رقص مرد برای مرد و زن برای زن چه حکمی دارد اگر ...... عروسی ...... احترام به عادت های اجتماعی باشد آیا به علت احتمال وجود رقص اشکال شرعی دارد ؟
به طور کل اگر رقص به گونه ای باشد که منجر به تحریک شهوت شود یا مستلزم فعل حرام یا ترتب مفسده ای باشد ، حرام است . ولی اصل شرکت در عروسی ها که احتمال رقص در آنها وجود دارد تا زمانی که به عنوان تأیید مرتکب کار حرام محسوب نشود و موجب ابتلا به حرام هم نشود ، اشکال ندارد .

* آیا رقص زن برای شوهرش یا مرد برای همسرش حرام است ؟
اگر رقص زن برای شوهرش یا بر عکس ، همراه ارتکاب حرام نباشد ، اشکال ندارد .

* آیا رقصیدن در جشن عروسی فرزندان جایز است هر چند توسط پدران یا مادران در مجالس عروسی فرزندانشان باشد ؟
اگر از نوع رقص حرام باشد حرام است . هر چند توسط پدران و مادران در مجالس عروسی فرزندانشان باشد .



* زن شوهر داری در عروسی ها بدون اطلاع شوهرش در برابر بیگانگان می رقصد و این عمل را چندین بار تکرار کرده و امر به معروف و نهی از منکر شوهرش در او اثر نم کند ، تکلیف چیست ؟
رقص زن در برابر بیگانگان مطلقأ حرام است و خار ج شدن از منزل بدون اجازه شوهر هم فی نفسه حرام است و موجب نشوز و محرومیت از استحقاق نفقه نیز می گردد .

* رقص زنان در برابر مردان در مجالس عروسی روستایی که آلات موسیقی در آنها به کار می رود چه حکمی دارد ؟ و تکلیف ما در برابر آن چیست ؟
رقص زنان در برابر بیگانگان و همچنین هر رقصی که موجب مفسده و برانگیخته شدن شهوت گردد ، حرام است و به کارگیری آلات موسیقی و گوش دادن به آنها هم اگر به صورت لهوی و مطرب باشد ، حرام است و وظیفه مکلفین در این موارد نهی از منکر است .

* رقص کودک ممیز در مجالس زنان یا مردان ، اعم از اینکه پسر باشد یا دختر ، چه حکمی دارد ؟
کودک غیر بالغ چه پسر و چه دختر تکلیف ندارد ولی سزاوار نیست افراد بالغ او را تشویق به رقص کنند .

* ایجاد مراکز برای آموزش رقص چه حکمی دارد ؟
ایجاد مراکز تعلیم و ترویج رقص با اهداف نظام جمهوری اسلامی منافات دارد .

* رقص مردان در برابر زنان که از محارم آنان هستند و همچنین رقص زنان در برابر مردان که از محارم آنان هستند ، اعم از اینکه سببی باشند یا نسبی ، چه حکمی دارد ؟
در رقص حرام فرق بین مرد یا زن نیست و همچنین فرق نمی کند که در برابر محرم باشد یا در برابر نامحرم .

* آیا مبارزه نمایشی با عصا در عروسی ها جایز است ؟ اگر همراه آن آلات موسیقی به کار روند چه حکمی دارد ؟
اگر به صورت بازی ورزشی تفریحی باشد و در آن خوف خطر بر جان انسان نباشد فی نفسه اشکال ندارد ولی به کار گیری آلات موسیقی به نحولحوی و طرب آور ، به هیچ وجه جایز نیست .

* ........چه حکمی دارد ؟ ( نوعی رقص محلی است که در آن افراد دست ها را به هم انداخته و به گونه ای هماهنگ پاهای خود را همراه با پرش و حرکات بدنی به زمین می کوبند که صدای شدید و منظمی ایجاد می کند . )
....... حکم رقص را دارد . بنابر این اگر به گونه ای باشد که شهوت را تحریک کند یا همراه با استفاده از آلات لهو و به صورت لهوی باشد و یا فساد بر آن مترتب شود ، حرام است و در غیر این صورت اشکال ندارد .





دست زدن

* آیا دست زدن برای زنان در مجالس شاد مانند ولادت و عروسی ها جایز است ؟ و بر فرض جواز اگر ، صدای آن به بیرون از مجلس برود به طوری که به گوش مردان بیگانه برسد ، چه حکمی دارد ؟
دست زدن به نحو متعارف اگر مفسده ای بر آن مترتب نشود ، اشکال ندارد حتی اگر اجنبی صدای آن را بشنود .

* دست زدن همراه با شادی و خواندن و ذکر صلوات بر پیامبر اکرم و آل او « صلوات الله علیهم اجمعین » در جشن ها که به مناسبت ایام ولادت ائمه معصومین « صلوات الله علیهم اجمعین » و اعیاد وحدت و مبعث برگزار می شود چه حکمی دارد ؟ اگر این جشن ها در مکان های عبادت مانند مسجد و نماز خانه های ادارات و موسسات دولتی و یا حسینیه ها برگزار شود حکم
آن ها چیست ؟
به طور کلی کف زدن فی نفسه به نحو متعارف در جشن های اعیاد یا برای تشویق و تأیید و مانند آن اشکال ندارد ولی بهتر است فضای مجالس دینی به خصوص مراسمی که در مساجد وحسینیه ها و نمازخانه ها برگزار می شود ، به ذکر صلوات و تکبر معطر گردد تا انسان به ثواب آن ها برسد .





















مقدمه : رهبر معظم انقلاب سال ها قبل در جمع دست اندرکاران موسیقی صدا و سیما نکات قابل توجهی را پیرامون موسیقی متذکر شدند .آن چه در پی می آید متن کامل سخنان معظم له در 9/5/1375 است .
بسم الله الرحمن الرحیم
بنده با اینکه در امر موسیقی سر رشته ای ندارم و نمی توانم در حضور اهل فن ، قضاوتی شایسته بکنم لکن به مقتضای طبیعت بشری ، که قضاوت بر مبنا ذوق و قریحه انسانی و غرایض معنوی دارد ، می توانم بگویم : اجرایتان خیل خوب بود .
از آقای افتخاری ، آقای مختاباد ، آقای فیروز بخت و همچنین بقیه آقایان که زحمت کشیدید ، تشکر می کنیم .
مقوله موسیقی، جزو مقولات مطرح در جامعه و به خصو ص در صدا و سیما ست . البته در صدد نیستم که تبیین کلی ای در امر موسیقی داشته باشم . چون پرداختن به این مقوله ، نیازمند شرایط خاص دیگر است . اینجا داخل استودیوی موسیقی جا دارد از بعد دیگری راجع به این هنر صحبت کنم :
اساسا ً موسیقی ، که در تقسیم بندی های علوم قدیم ، از شعب ریاضی است و چون با دقت و محاسبه و اندازه گیری دقیق سروکار دارد ، جزو بخش های دانش ریاضی محسوب می شود . هنر دقیقی است . به تعبیری دیگر ، هنر موسیقی ، محاسبه متکی به طبیعت و فطرت بشر است ؛ که خرد انسانی ، آن محاسبه را بر اساس تجربه استخراج کرده و برای آن پیشرفت قواعدی– موازینی گذاشته است .
البته امروز که اروپایی ها و غربی ها در باب موسیقی پیشرفت های زیادی کرده اند و قواعد دقیق و منظم وضع نموده اند ، وضعیت طور دیگری است . در گذشته که صحبت از مسائل مبتلا به امروز موسیقی نبود و بدیهه نوازی و بدیهه خوانی رواج داشت ، خواننده ای بنای خواندن می گذاشت و نوازنده ی هنرمندی هم که بغل دست او نشسته بود ، به نواختن می پرداخت .
نوازنده اصلا ً از قبل نمی دانست که خواننده چه می خواهد بخواند ؛ لذا تا خواننده برای خواندن دهان باز می کرد او هم
ساز خود را کوک می نمود و به هم نوایی مشغول می شد . یعنی هیچ قاعده ای که بر مبنای آن نت نوشته ای وجود داشته باشد ، در کار نبود .
من در این زمینه ها تجربه و آشنایی ندارم . اما از کسانی که از اهلیت در این هنر برخوردار بوده اند ، شنیده ام حتی در زمان متداول نشدن نت ، آنان که در امر نوازندگی یا خوانندگی فعال بودند ، طبق فطرت و ذوقی سلیم ، نظم منطقی را در کار معمول می داشته و قواعد را رعایت می کرده اند . هفت دستگاه اصیل موسیقی و دستگاه های فرعی آن ، که تنها مربوط به موسیقی ایرانی نیست ، بلکه در همه آهنگ های جهان وجود دارد ، به گونه ای تکوین یافته ، که هر صدایی شما در بیاورید ، در یکی از آن دستگاه هاست . و در واقع همه آهنگ های غربی و شرقی در مجموعه این دستگاه ها می گنجد اگر توجه داشته باشید ، مقام ها و گوشه های مختلف هر دستگاه از بدو شروع تا نقطه پایان ، روند منظمی را طی می کنند ؛ یعنی از جایی آغاز می شوند ؛ فرود می آیند ، فراز دارند تا جایی که تمام می شوند . همه این ها مبین حکمفرما بودن نظم در این هنر است . بدین ترتیب
می توان نتیجه گرفت : هنر موسیقی ، تلفیقی از دانش ، اندیشه و فطرت خداداد است ؛ که مظهر فطرت خدادادی در درجه اول ، حنجره انسان ها و در درجه دوم ساز ها است که به دست انسان ها ساخته شده است . پس می بینید که پایه ، پایه ی الهی است .
حال اگر در این زمینه به سراغ سروده های مولوی بروم و بگوییم موسیقی ، انعکاس صدای افلاک است و آن را به عالم عرفانی مورد اشاره او وصل کنیم ، از واقعیات به تخیلات نقب زده ام . زیرا گفته های او در این خصوص ، شبیه خیال است و نه واقعیت ؛ و طبعا ً مفهوم دیگری خواهد داشت .
اما بی آن که دنبال خیال پردازی بروم ، در عالم واقع ، صدایی که از حنجره خواننده صادر می شود ، با یک پایه الهی و خلقی که مربوط به خدای متعال است ، مانند بنا مستحکم و وسیع ، پر جاذبه و رنگین شکل می گیرد .
اولین نتیجه ای که این بیان دارد ، آن است که ما این هنر را در راه خدا مصرف کنیم . من این نکته را می خواهم به شما آقایان – اعم از خواننده ، نوازنده ، آهنگساز و موسیقی دان – عرض کنم که ، این هنر ساخته و پرداخته نعمت های الهی را ، که بر اساس یک ذوق و قریحه ذاتی و یک نظم و انتظام خردمندانه شکل می گیرد و در واقع جان دادن به بی جان هاست ، در راه خدا و رضای او مصرف کنید .
البته ما از دوران جوانی خودمان حرف های برخی از اهالی هنر را می شنیدیم ، که روشنفکر مآبانه و واقعاً بی پایه واساس ، مبتنی به این نکته بود که ما هنر را در راه فکر و پیش بینی و سیاست ، به کار نمی بندیم . آنها که ادعای چنین داشتند ، هنرشان – اعم از شعر و دیگر فنون - بیش از سایرین در خدمت سیاست ها قرار می گرفت . قصد ورود به چنین بحث ها را ندارم ، اما می خواهم بگویم : هر کار که متکی به اراده انسان است ، باید برای هدفی انجام گیرد . هر چه هدف متعالی تر باشد ، آن کار یا هنر
ارزشمند تر می شود . متأ سفانه هدف موسیقی در شرق ، منظورم ایران و کشور های عربی است . و گر نه از وضعیت موسیقی در هند و چین و سایر ممالک خاور دور ، خبر ندارم . به هر حال ، تاریخ موسیقی ایران در طول قرون ممتد – چه قبل و چه بعد
از اسلام – را خوانده ام و از سیر و سر نوشت موسیقی عرب – به خصوص بعد از اسلام – مطلعم . آنچه بر اساس مطالعات خودم می توانم بگویم ، این است که موسیقی در منطقه ما ، برای هدف های متعالی به کار نرفته است و این به خلاف سیر موسیقی در اروپاست . می دانید که من به طور طبیعی از جمله آدم ها غرب ستیزم . چنان که هیچ ویژگی غرب ، مرا مبهوت و مجذوب
نمی کند . در عین حال ، ویژگی های مثبت غرب را از روی محاسبه ، تأیید می کنم . یکی از آن ویژگی ها ، مقوله موسیقی است . درست است که در غرب ، موسیقی های منحط وجود دارد . اما در همان نقطه از جهان ، از دیر باز موسیقی های آموزنده و معنا دار هم بوده است ؛ موسیقی ای که برای گوش سپردن به آن ، انسان عارف واقف خردمند ، می تواند بلیت تهیه کند ، در سالن اجرای کنسرت بنشیند و ساعتی ، از آن لذت ببرد . در غرب موسیقی هایی که گاهی یک ملت را نجات داده و گاهی یک مجموعه فکری را به سمت صحیح هدایت کرده ، کم نبوده است . غرب برخوردار از چنین ویژگی ای نیز بوده و هست .در شرق که راجع به آن گفتم ( یعنی در محدوده جغرافیایی مورد اشاره ) متأ سفانه موسیقی از چنین اعتبار و جایگاهی برخوردار نبوده است . موسیقی در این جا عبارت از آهنگ ها و آلات و ادوات لهو بوده ؛ که فقها از آن به موسیقی لهوی حرام تعبیر کرده اند . فرض بفرمایید فلان خلیفه ، شب دچار بی خوابی می شده است . موسیقی دان ها همراه با کنیزکان مغنی ، بایستی می آمدند تا اسباب طرب او را فراهم کنند .
موسیقی دان با آن خصوصیات که گفتم اهل خرد و قریحه و ذوق است بایستی خود را می شکست و انواع و اقسام هنرهای خویش را نثار می کرد تا خلیفه از حالت افسردگی که لازمه خونریزی ها، قساوت و خباثت های وی بود – بیرون می آمد ! این وضعیت موسیقی در بارگاه خلفا و امرای عرب بود. یعنی همین قضیه ، در مورد سلاطین ایران هم صدق می کند . پادشاهان که اهل موسیقی لهو بوده ، و دربارهای موسیقی طرب داشته اند ، کم نیستند . که از آن جمله می توان به دربار قاجار و پادشاهان آن سلسله اشاره کرد .
توجه می کنید که موسیقی در خدمت چه جریان ها و کسانی بوده است ؟! اینکه می بینید در کلمات فقها ، موسیقی ، مقوله ای حرام و ممنوع و دست نزدنی ونزدیک نشدنی است ، به همین خاطر است .
در منطقه ای که تاریخ موسیقی ما در آن شکل گرفته است ، موسیقی معنای صحیح ندارد . شما باید به آن معنا و مفهوم صحیح بدهید ؛ و در واقع باعث نجات آن شوید . حرف من با موسیقی دان ها این است که موسیقی را به سمت معنا و هدف های متعالی ببرید ؛ هدف ها فراتر از هدف عیاشی فلان عاشق کذایی که بهمان معشوقه کذایی تر را دوست می داشته و چون مورد بی اعتنایی وی قرار گرفته و دلش شکسته است ، می خواهد پای فلان ساز بنشیند و در اثر آهنگ و ترانه سوزناک ، اشک از فراق بریزد ! چنین هدفی در استعمال موسیقی ارزشمند نیست . چه ارزشی دارد که به خواهش دل یک نفر بسازند و بخوانند و بنوازند و آن اندیشه ریاضی و محاسبه علمی و منطقی را – که اعتبار موسیقی است – چنین خوار و ذلیل کنند ؟! که برای هدف متعالی باشد . اگر چنین باشد ، آن وقت می شود موسیقی را پاک ومقدس نامید . آن وقت می شود ما هم مثل غربی ها کنسرت داشته باشیم
( عنوانش را مثلاً محفل خوانندگی بگذاریم ، تا اصطلاح غربی به کار نبرده باشیم ) که مردم – اعم از معمولی و متدین – بلیت تهیه کنند و برای شنیدن ساز و آواز شما ، به آن محفل بیایند .
توجهی که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بایستی از طرف دست اندرکاران موسیقی نسبت به موسیقی صورت می گرفت ، نگرفت . البته این بدان معنا نیست که کارها خوب انجام نشده است . مسلما ً شده است که ما اینجا می نشینیم و به کار شما گوش می سپاریم . بنده آدمی نیستم که اگر موسیقی حرام نواخته شد بنشینم و به آن گوش بسپارم . آن چه در این مقوله ، حرام بوده هنوز هم حرام است . در برخورد با حرام هم جای ملاحظه نیست ومن هم به عنوان فرد متشرع که ملاکم فقه است ،
ملاحظه کاری نمی کنم . منتها ، تلاش هایی که بعضی از افراد دلسوز و مخلص در زمینه موسیقی از اول انقلاب کرده اند ، خوب بوده است و این البته منهای توجه همه جانبه ای است که گفتم بایستی می شد ، اما نشد .
به هر حال از این به بعد می گویم که خواننده ها و نوازنده های ما ، مردمان متدینی هستند که در مقوله موسیقی اصول را ملاحظه می کنند . رعایت اصول از جانب آنها موجب شده که نوارهای موسیقی تا حدودی از حال و هوای گذشته ، خارج شود . امروز نوارهایی وجود دارد که یا مشکوک است و یا پاک و بی اشکال است . البته در کنارش نوارهای دارای اشکال هم وجود دارد . اخیراً در پاسخ به سوال برخی از دوستان – آقای لاریجانی و دوستان صدا و سیما – گفتم : همه آن چه را که از صدا و سیما پخش می شود از حیث بلا اشکال بودن شرعی ، تأیید نمی کنم . بعض نواها واقعا ً اشکال دارد . مسلما ً آهنگ هایی که از آرشیو صدا و سیما بیرون می آید ، حرام است . این آهنگ ها زمانی که به رسم دربار " هارون الرشید " برای افرادی از خاندان فاسد قاجار و پهلوی ، که مقلد هارون الرشید ، آن هم نه در کشورگشایی و کشور داری و عرضه و لیاقت ، بلکه در عیاشی و رذالت بودند ، ساخته شده است . در این آهنگ ها و موسیقی ها ذره ای وجه حلیت نیست ؛ اما تا دلتان بخواهد ، در آن وجه حرمت هست .
موسیقی را باید به سمت هدف متعالی بکشانید . این را هم فراموش نکنید که کلام از محسنات موسیقی ماست . اصلا ً نقطه قوت در موسیقی فارسی و عربی ، وجود کلام به صورت اغلبی است . یعنی غالبا ً چنین بوده که موسیقی با کلام همراه می شده است . مسلما ً کلام بر جهت گیری کار مجموعه شما تأثیر می گذارد . به تعبیر دیگر در بعضی اوقات ، کلام که با آهنگ نواخته شده همراه است ، وجه هدایتگر دارد و این وجه در معنای عرفانی ، اخلاقی ، اجتماعی یاسیاسی کلام نهفته است . آن وقت است که می توان گفت : کلام هدایت گر ، موسیقی را دارای جهت متعالی می کند .
یک وقت است که آهنگ را با کلامی گمراه کننده همراه می کنید . فرض بفرمایید کلام ، مبین سوز و گداز یک عاشق کاملا ً جسمانی و مادی برای معشوقه خود است . سوز و گداز کذا هم به خاطراین است که عاشق به معشوقه دست پیدا کند و شب را با او تا صبح بگذراند ! هیچ هدف دیگر ندارد و صد در صد هدف مادی است . مسلما ً کلام که برای این مقصود گفته شود ، حرام است. این هنر شماست که بگردد و شعر های خوب را پیدا کند . البته شعر های حافظ و سعدی هم ، همیشه عرفانی نیست . چه بسا شعر جسمانی و مادی هم دارند . شعر را پیدا کنید و کلامی را بیابید که حقیقتا ً معنای عرفانی یا اخلاقی داشته باشد ؛ مثل خیل از غزل ها ی صائب و بعضی از شعرای سبک هندی ، که از جنبه اخلاقی خوب و قابل قبولی برخوردار است . کلام هایی چنین را روی آهنگ های خود بگذارید ، تا آثار پسندیده ای به وجود بیاورید .
درخواست من از شما آقایان موسیقی دان ها و افرادی که در این زمینه بسیار مهم صاحب نظر و هنر هستید ، این است که احساس مسئولیت کنید و موسیقی را نجات دهید . البته من دلم نمی خواهد مفاهیم با هم مخلوط شود . بعضی از موسیقی دان های سنتی اصیل و ریشه دار ، گاهی می گویند که موسیقی قبل از انقلاب دچار ابتذال شده بود ؛ ولی در دوران انقلاب الحمدالله آن ابتذال از بین رفت . من این را نمی خواهم بگویم . از دید یک متخصص ، همان است که موسیقی دچار ابتذال شده بود . خوشبختانه ، به خاطر محدودیت های قهری انقلاب ، آن ابتذال ها از پیکر موسیقی فرو ریخت . من تقسیم دیگر را می خواهم مطرح کنم . چون تنها به این که آن ابتذال ها از بین برود ، قانع نیستم . بلکه می گویم : در همین موسیقی غیر مبتذل سنتی عالمانه هم شما وظیفه دارید جهت گیر درست ایجاد کنید . توقع من ازشما ، هدف دار کردن موسیقی است . من این توقع را هم از آقایان آهنگ ساز و موسیقی دان دارم . اگر شما توانستید این کار را بکنید ، بدانید خشتی را خواهید گذاشت که نه برای تمدن ایران اسلامی ، بلکه برای کل جهان محفوف به همان سیاستی که قبلا ً عرض کردم ، مبارک خواهد بود .
حتی ممکن است دیگران هم در آینده ، از این اهتمام شما ، بهره ببرند . گفتم که از وضعیت موسیقی در هند و چین و خاور دور اطلاع زیادی ندارم و نمی خواهم درباره آن قضاوت کنم ، اما بدانید در صورت هدف دار کردن موسیقی از طرف شما ، موسیقی جهان عرب و شاید دیگر ممالک اسلامی هم ، منتفع خواهد شد . موسیقی را هدف دار ، جهت دار و معنا دار ، اجرا و طراحی کند و صبغه ها لهو را ، از آن بزدایید . هنر انسان بی نهایت است . اگر به این اصل معتقدید ، چه لزومی دارد گوشه های مطربی و لهوی را ، که موجد تحرکات فیزیکی است از موسیقی حذف نکنید ؟! شما می توانید با حذف آن گوشه های مخرب ، گوشه های جدیدی به وجود آورید . کسانی که قبلا ً گوشه های کذا را وضع ، تبیین و تدوین کرده اند ، مگر بالاتر از شما بوده اند ؟ آنها البته انسان ها با ذوق و دانشی بودند ، چنان که شما هم هستید . من دعوت به غم انگیز بودن و بی ذوقی نمی کنم ؛ بلکه دعوت من ، به متعالی شدن و پدیده موسیقی را از ابتلائات مادی بشر بیرون کشیدن و فراتر آوردن است .
امیدوارم به این دعوت ، جواب مثبت داده شود و موسیقی را به سمت متعالی شدن سوق دهد . اگر شما هم اقدام نکنید بالاخره گروهی می آیند و به این روش تکاملی عمل می کنند . به هر حال ، بشر در زندگی ناگزیر از تکامل است . در زمینه موسیقی ، باید آثاری پدید آورد که برای ملت ها و انسان های صاحب اندیشه و خردمند ، راه گشا باشد . والا اینکه هر آدم بی سر و پا و هر لات عرق خور از موسیقی التذاذی ببرد و خیال کند ویژه او ساخته شده است ، ارزش و اهمیت ندارد . موسیقی ای ارزشمند است که انسان های خرد مند و صاحب اندیشه و افرادی که یک حرکت و تشخیص شان گاهی دنیایی را تکان می دهد ، از آن بهره ببرند و استفاده کنند .
به یاد دارم در زمان گذشته که ما مشغول مبارزه بودیم یک وقت بحث از موسیقی و سمفونی های بتهون پیش آمد . از برخی مطلعین شنیدم که شور" علی اف " در جنگ جهانی ، باعث نجات شوروی ، شده بود ! از همین آهنگ شور موسیقی شما ، آهنگساز و نوازنده ای در شوروی ، قطعه ای ساخته که ملت را تکان داده است ! من اگر چه " علی اف " را نمی شناسم و شور او را نشنیده ام اما می دانم "شور " چیست و می دانم که انسانی با قریحه می تواند با یک آهنگ ملتی را منقلب کند و تکان دهد .
به دنبال مسائلی چنین ، در وادی موسیقی باشید . اینکه از صدا و سیما اسم می برم، بدین معنا نیست که وزارت ارشاد را فراموش کنم . وزارت ارشاد هم جزو موظف ترین هاست . اما شما جزو متعهد ترین و موظف ترین ها هستید . پس به سراغ این کار بروید.
به هر حال باز هم از آقایان تشکر می کنم و امیدوارم خداوند کمک تان کند و انشاء الله بتوانید همان طور که رضای خداست و مورد خواست انقلاب و اسلام است ، پیش بروید و عمل کنید .
والسلام علیکم و رحمه الله .









هنر از دیدگاه مقام معظم رهبری ( حضرت آیت الله خامنه ای )
چاپ و نشر : دفتر نشر و فرهنگ اسلامی
چاپ ششم : 1377



********************************



- فهرست :
- موسیقی - غنا



















موسیقی – غنا
.... اما در مورد موسیقی ، باید اعتراف کنم هنوز در این مسأله ما آن پاسخ روشن و کامل را ندارم ، لااقل من ندارم . در گذشته ،
[ و الان نیز بر آن عقیده هستم ] . روی این جمله تکیه می کردم که آهنگ مخصوص مجالس لهو ، گناه و حرام است .... آن وقت ها ما فکر می کردم آهنگ های ترانه ای ، مخصوص مجالس لهو است ....
اما دستگاه ها، فرض کنیم دستگاه شور یا ابوعطا یا همایون و امثال آن چطور ؟ همه ی کسانی که حنجره ی آنها یک نوایی را بیرون داده ، با یکی از همین دستگاه های دوازده گانه بوده است . پس این حرام نیست و اصلا ً موسیقی همین آهنگ ها و
ریتم ها مخصوص است .... این ها حرام نیست مگر آن که باز در لابلای آن یک چیز بگنجانند که آن حرام باشد .
بعد ها یک حرفی پیدا شد که خود ما هم ، به صورت یک احتمال می گفتم – وقتی که حضرت آقای منتظری تبعید بودند ... ایشان هم همین حرف را می گفتند - ... وقتی ایشان گفتند در ذهن ما قوی تر شد ، آن حرف این بود که بگویم : غنا که در شرع اسلام حرام است ، اشاره به شکل ندارد بلکه اشاره به محتوی می کند . اصلا ً وقتی می خواهید به دنبال غنا بگردید ، آن آهنگ را از لحاظ محتوی مطالعه کنید . یعنی غنا یک امر محتوایی ست ، نه یک امر قالب . اگر شما با زیباترین ترانه ها یا هر کیفیتی یک محتوای توحیدی را بیان کند ، این حرام نیست . اما اگر مثلاً با همان آهنگ متین و موقر همایون وبا یک لحن خیلی عادی یک چیز حرام و گناه را بیان کند ، این غنا ست . البته این به عنوان فتوا نبود ....و ما هم مسجلا ً نمی گفتم ....
این حرفی بود که آن وقت برای ما مطرح بود لکن الان .... آن چه مطرح است اینست که از قول امام نقل شد : که ایشان در مورد بعضی از آهنگ هایی که حتی با ساز همراه بود ، فرمودند این مقدار اشکال ندارد ... چنین استنباط کردم که نظر امام بر اینست که : ساز به طور مطلق حرام نیست و ترانه هم همین طور . یعنی ترانه ای که محتوای درست دارد و با یک ساز ملایم همراه است، این اشکال ندارد . اما اگر یک ساز جلف بود و محتوای نادرست هم داشت ، هر کدامش موجب حرمت می شود .
البته این را هم باید عرض کنم که ساز ها عموما ً انسان را مقداری از حالت جد خارج می کند و از حق نباید گذشت که آهنگ این چنین است .
مگر آن که آن چنان محتوایی داشته باشد که نگذارد ، مثل قرآن ، یعنی آهنگ قرآن این هنر را دارد که ... به آن چه قرائت شده جان می دهد و آن را در نظر انسان برجسته تر می کند و کلمه به کلمه را در مغزمی نشاند ، مثل آب در روح جریان پیدا می کند ، لذا آن حالت منفی ناشی از صدای خوش مثلاً شیخ مصطفی اسماعیل را از بین می برد ....
همین سرود مرحوم شهید بهشتی ... من خودم وقتی بار اول شنیدم با توجه به خاطرات و سوابق ذهنی که تأثیرات آهنگ و موسیقی برای من بیش از یک آدم معمول ست و محتوی در من یک اثر بیشتری می گذارد تا آن آدم که به آن اندازه با مسأله آشنایی ندارد ، دیدم این ترانه مرا کاملا ً از حالت جد خارج می کند و الان هم وقتی گذاشته می شود ، م روم در عالم ذهنیات ... یک چیزی که شاید خیلی لطف نداشته باشد .
( سئوال بعدی اینست که : هنوز موضوع مشخصی در مورد موسیقی در جامعه ی اسلامی اتخاذ نشده است و نحوه ی برخورد از مسؤولین و آیات عظام در این مورد متفاوت است ، چرا ؟ )
پاسخ : این از آن اشکالات کاملاً وارد است و من تصدیق می کنم که ما خیلی زودتر از این بایستی تکلیف موسیقی را روشن
می کردم . البته من یک جمله به شما بگویم ، آن چیزی که در اسلام حرام است ، غناست ، نه موسیقی ، موسیقی هر آهنگ و صدایی است که از حنجره یا وسیله ای ، به یک شکل حساب شده بیرون می آید . اما آن چیز که حرام است نوع خاصی ازموسیقی ست که غنا باشد . علت این که نظرات مختلف است ، این است که در مورد غنا ، ما آیات و روایات صریح که مشخص کند غنا چگونه چیزی ست ، نداریم ، لذا استنباط فقهی از غنا متفاوت است . مثلاً مرحوم آیت الله العظمی بروجردی رضوان الله علیه معتقد بودند : غنا آن چیز ست که مخصوص مجالس لهو باشد یعنی آن آهنگ ها و آوازها که فقط در مجالس لهو و خوش گذرانی خوانده می شود ، حرام است ولو این که در بیرون مجلس لهو خوانده بشود . و ما آن زمان که مرحوم
آیت الله بروجردی حیات داشتند ، این را تطبیق می کردیم با آن آهنگ ها و ترانه هایی که در آن وقت معمول بود این ها را ما قدر مسلم از غنا م دانستیم ولی موارد دیگر مسلم نبود .
حضرت آیت الله العظمی منتظری نظرخیلی جالبی در باب غنا دارند من وقتی ایشان در طبس تبیعد بودند ، به دیدنشان رفتم و اولین با ر آن جا از ایشان شنیدم . ایشان می گویند غنا یک امر محتوایی ست و از آیاتی که در قرآن هست و در روایات به آن آیات استناد شده ، ایشان استنباط می کنند که غنا یک امر محتوایی است . یعنی اگر شما یک چیز را به آواز وآهنگ خاص موسیقی . لکن اگر محتوای خوبی داشته باشد و« لهو الحدیث » و « لیضل عن سبیل الله بغیر علم » نباشد ، این غنا نیست و حرام نمی باشد .
البته این را ایشان آن وقت به صورت قطع بیان نکردند بلکه نظر فقهی شان را به ما گفتند که بعد ما هم از قول ایشان در بسیاری جاها نقل کردیم . و در این اواخر من به خود ایشان گفتم شما این نظرتان را به یاد دارد که آن وقت به ما گفتید ؟ و ایشان گفتند : بله ، که معلوم می شود الان نظرشان همان است و تغییر نکرده . اما در مواردی که شبهه وجود داشته باشد که آیا این مثلا ً غنا هست یا غنا نیست ، طبق اصطلاح متدیک علمای اصول ، این « شبهه ی مفهومی » ست و در شبهه ی مفهومی ، بیشتربزرگان و علمای علم اصول ، برائت جاری می کنند ، یعنی هر جا که ما شک کردیم که آیا این غنا هست یا نیست ، باید بگوییم غنا نیست و حرام نیست . ( پس شما برای این که یک چیز را بخواهید گوش کنید ، کافی ست شک کنید که غنا هست یا نیست ! )
و لیکن ماورای این همه ، خیلی لازم است که ما در این زمینه کار درستی بکنیم و این به عهده فقهای ماست . من بارها این مطلب را به برادران بزرگ خودمان از فقها و اساتید گفته ام که ما فعلا ً وقت نمی کنیم بنشنیم این مسائل را بررسی کنیم و واقعاً امروز مجال کار علمی و فقهی نداریم . لذا برادرانی که در قم از زمره فقها و آگاهان از رموز اسلامی هستند ، باید بنشینند ،
مسأله ی غنا وموسیقی را برای مردم حل کنند .
از زحمات آقای توکلی باید حقیقهً سپاسگزاری کرد که ایشان فراورده ی بسیار ذیقیمتی را برای انقلاب فراهم کردند . یعنی هر یک از این ترانه ها و سروده هایی که خوانده شد ، فرآورده و محصول ست برای انقلاب . و این سرود : از طرفی شعر ، از طرفی آهنگ و از طرفی تشکیل گروه سرود و اجراء با این انتخاب خوب ، هر کدام به نوبه خود حققتهً یک هنر است که باید از این مرد زحمتکش و صبور – که بدون صبر و خون دل خوردن این طور چیز ها درست نمی شود – تشکر کرد و تبریک گفت که الحمدلله خوب توانستند از عهده برآیند . یکایک این عزیزان هم که در گروه سرود هستند ، کارشان را خیلی خوب انجام
می دهند ، هم این آقا زاده ای که الان خواند و هم آن آقایی که سرود قبل از ظهر را خواند ، این ها را من ، هم در تلویزیون دقت کردم هم حالا ، حققتهً مثل خواننده های حرفه ای ، ژست ها وحرکات و کارهاشان نشان پختگی ست که با آنها کار شده است . صدا یشان نیز خیلی متناسب است چون در همخوانی ها صدای نامتناسب کار را خراب می کند ، لکن شما صداهای متناسب پیدا کرده اید و همه ی صدا ها هم خوش . ایشان این همه ماشاالله جوان و نوجوان خوش صدا و یکدست از لحاظ صدا پیدا کرده اند . از یکایک این عزیزان تشکر می کنم . به خصوص و از همه بیشتر از خود آقا توکلی تشکر می کنم و از آن آقا هم که آن نی خوب شان را آرام آرام وچاشنی وار می نواختند – که واقعا ً باید همین طور باشد ، چون ساز در مجموعه سرود ، حکم نمک طعام را دارد و لذا نباید زیاد به کار برود . اثر اصلی متعلق به نفس انسان است و ان نفس انسان هاست که آن تأثیر اساسی و مضمون همه کس فهم را دارد .




موسیقی از نظر اسلام


گفتاری از حضرت آیت الله بهشتی (ره ) درباره حرمت موسیقی




این گفتار در زمان حضور ایشان در آلمان ( 1343 – 1349 ) به عنوان امام مسجد و مرکز اسلامی هامبورک و در پاسخ به پرسشی که از ایشان در این باره شده ایراد گردیده است .

















موسیقی از نظر اسلام

- نظر اسلام درباره ی موسیقی چیست ، از چه منبعی در کار دین این جواب را می دهید . و اگر از قرآن است خواهشمندم آیه آن را نشان دهید .
قبل از این که نظر اسلام را درباره موسیقی توضیح بدهم ، لازم است این نکته را یادآوری کنم که در آیات قرآن کریم و
هم چنین در روایات ، کلمه « موسیقی » یا « موزیک » یا معادل آن از کلمات عربی سراغ ندارم . در قرآن کریم که نیست و در روایات هم تا آن جا که به خاطر دارم ، سراغ ندارم . فقهای ما وقتی خواستند
درباره ی حکم موسیقی در اسلام صحبت کنند . مطلب را تحت عنوان حکم « غنا » در اسلام از یک طرف و هم چنین حکم آلات لهو از طرف دیگر مطرح کردند . در کتاب های فقهی ، یک جا بحث درباره غنا و در کنار آن بحث درباره آلات لهو دیده می شود .
کلمه « لهو » در قرآن کریم در چند جا آمده است . در سوره جمعه حتما ً این آیه را شنیده اید : « و اذا راوا تجاره او لهوا ً انفضوا الیها و ترکوک . »
در آیه زیر انتقاد شده از روش گروهی از مسلمان های سست ایمان که به هنگام نماز جمعه و در موقعی که پیغمبر ( ص ) مشغول خطبه بود . اگر صدای ساز و نواز در بیرون مسجد بلند می شد یا صدای طبل کاروان تجارتی که از بیرون مکه می آمد . برای تماشای بساط طرب یا برای این که فرصت از دست شان نرود برای معامله با کاروان قبل از این که دیگران به آن برسند از پای خطبه پیغمبر ( ص ) . که در نماز جمعه ایراد می کرد . پا می شدند می رفتند : « قل ما عندالله خیر من اللهو و من التجاره والله خیر الرازقین . » یعنی شما نباید برای کارهای تجارتی یا برای تفریح و سرگرمی از پای خطبه پیغمبر در نماز جمعه بلند شوید بروید . چون سودی که خدا در سنت های خود برای مردم با ایمان و درست کار مقدور و مقرر کرده به مراتب از سودی که شما از حضور در مراسم شادی و طرب و یا لهو و سرگرمی یا پیش دستی در تجارت با کاروان تازه رسیده نصیب تان می شود بیش تر است .
غالبا ً این طور گفته اند که منظور از لهو در اینجا همان صدای شیپور و نقاره و طبل و این قبیل چیز ها بوده که کاروان های تجارتی معمولا ً وقتی از بیرون وارد شهر می شدند می زدند تا مردم خبر بشوند که این قافله ی تجارتی وارد شهر شده و بیایند با قافله معامله کنند . علاوه بر این ، اصلا ً تماشای قافله سرگرمی بود . اما از این آیه نمی شود برای حرام بودن موسیقی و حرام بودن لهو استفاده کرد . حتی می شود گفت که آیه در صدد این است که بگوید چرا اینان نماز پیغمبر را ترک کردند و رفتند . همین طور که با استفاده از این آیه نمی شود گفت که تجارت حرام است .
در چند آیه دیگر از قرآن کریم ، از لهو به صورت کنایه نکوهش شده و نمی شود گفت که هیچ یک از این آیات برای حرام بودن لهو استفاده می شود .
در چند آیه دیگر از قرآن کلمه « اللغمو » آمده و بعضی از فقها « لغو » را هم به همان « لهو » معنی کردند و در آن آیات هم از لغو نکوهش شده ، اما باز حرام بودن لهو استفاده نمی شود .
در سورة مومنون در آیه سوم در صفات مومنان گفته می شود : « والذین هم عن اللغو معرضون . » یعنی آنها که از لغو ( یعنی از لهو ) اعراض می کنند ( « لغو » یعنی بیهوده . « لهو » یعنی سرگرمی ) .
در آیه 72‌ از سوره فرقان باز در صفات بندگان پاک گفته می شود : « والذین لا یشهدون الزور و اذا مروا باللغو مرواکراماً . » یعنی آن ها که به باطل شهادت نم دهند و یا در مجالس باطل شرکت نمی کنند و وقتی که از کنار لغو می گذرند ، با بزرگواری می گذرند .
یا آیه 55 از سوره قصص : « و اذا سمعو ا اللغو اعرضوا عنه .... » یعنی وقتی که لغو به گوش آن ها می خورد ، رو می گردانند . در این آیات هم خواه لغو به معنی لهو باشد . خواه لغو اصلاً معنی مستقل داشته باشد ( بیهوده ) . ظاهر مطلب این است که از این آیات هم برای اثبات حرمت موسیقی استفاده نمی توان کرد .
بنابر این میتوان گفت که در آیات قرآن کریم آیه ای که بتوانیم از آن حرمت غنا را استفاده بکنیم موجود نیست .
این در باره آیات . اما درباره روایات : روایات بسیار درباره غنا استفاده می شود . روایاتی هم درباره ساز زدن ، تنبور زدن و این جور چیز ها هست که به آن ها آلات طرب و آلات لهو گفته می شود . این روایات هم کم و بش بر حرام بودن استفاده از این وسایل دلالت می کند و این روایات ، هم در کتب شیعه هست و هم در کتب اهل سنت . درباره این روایات باید اجمالاً گفت که می خواهد بگوید غنا و همچنین استفاده از آلات طرب از قبیل ویولون ، تار و تنبک حرام است .
بعضی از فقها این طور استنباط کرده اند که این ها نمی خواهد بگوید که موسیقی به طور کل حرام است . بلکه می خواهد بگوید این بساط مجالس لهو و لعب که در زمان امام ها ( ع ) و در زمان پیشوایان اسلام در خانه های صاحبان ثروت و قدرت معمول بود . مجموعا ًً حرام است . در حقیقت این روایات در صدد بیان حرمت آن سبک موسیقی و آن سبک مجالس عیاشی است که در زمان پیشوایان دین ما در خانه های بسیاری از اشراف معمول بود . این مجالس ، مجالسی بود که در آن از خوانندگی و نوازندگی برای تشویق شرکت کنندگان به گناهان دیگر بوده است . اصلا ً این نوع خوانندگی و نوازندگی به این علت که در آن مجالس زنان با مردان شرکت می کردند و مجالس ، مجالس عیاشی ، هوس رانی ، هرزگی ، زنا ، فسق و فجور بوده و
موسیقی ای بوده تشویق کننده به این کار ، حرام است .
بنابر این خلاصه مطلب چنین است : آواز خوانی حرام نیست و هر نوازندگی ای حرام نیست . آن نوع از آواز خوانی و آن نوع از نوازندگی که شنونده یا حاضران در یک مجلس را به گناه می کشاند و اهتمام آن ها را به رعایت قوانین پاکی و تقوا ضعیف
می کند و اراده ی آن ها را برای گناه نکردن سست می کند و آن ها را به شرکت در فساد و گناه تشویق می کند . حرام است . اما اگر آواز خوانی یا کلا ً موسیقی ای این اثر را نداشته باشد ، حرام نیست . این رای برخی دیگر از دانشمندان و فقهاست که این روایات را این طور فهمیده اند . بنابر این در باره موسیقی در اسلام می توان این طور گفت که هر نوع آواز خوانی و هر نوع موسیقی که شنونده را به شهوت رانی و مخصوصا ً به بی پروایی – در گنه کاری بکشاند و شنونده را برای ارتکاب فسق و فجور و کارهای خلاف عصمت و تقوا بی پروا کند و انگیزه های شهوت را در او چنان بر انگیزد که در ارتکاب گناه ، خدا ، قانون خدا ، تعالیم پیغمبران ، رعایت پاکی و تقوا و رعایت ارزش ها عالی انسانی را فراموش کند ( ولو موقتاً فراموش کند ) . حرام است . این قدر مسلم است . اما آواز خوانی های دیگر و موسیقی های دیگر را نمی شود گفت به طور مسلم در اسلام حرام شده است .
حالا توجه می کند به این که حتی کلمه لهو و هم چنین کلمه لغو چقدر با این نوع موسیقی مناسب است . در کلمات فقها گفته می شود : « اللهو ما ؟ عن ذکر الله . » یعنی لهو آن است که آدمی را از یاد خدا غافل می کند . این از یاد خدا غافل کردن مرحله خاصی از غفلت از یاد خدا را می خواهد بیان کند و آن این است که آدم با ایمان هر وقت با گناه رو به رو می شود . خود به خود به یاد خدا می افتد ؛ این که چون این کار حرام است و خدا گفته نکن . پس نکنم . این حالت که به انسان با ایمان در برخورد با گناه دست می دهد . یکی از ضامن های موثر حفظ پاکی و فضیلت در مردم است .
اصلا ً یکی از مهم ترین ارزش های ایمان این است که ایمان پلیس باطن است . وقتی انسان تک و تنها هم نشسته و با گناهی
روبه رو می شود . ایمان درونی و وجدان الهی بر او نهیب می زند که خدا ناظر اعمال توست ! نکن ! این نوع توجه به خدا از
مهم ترین ارزش های تربیت های دینی است .
بنابر این خود به خود آن نوع از موسیقی و آن نوع از آوازخوانی که در آدمی این توجه را ضعیف کند . تا آن حد ضعیف کند که انسان وقتی با گناه روبه رو می شود . اصلا ً دیگر یادش نباشد که خدایی هست و بی پروا گناه بکند و حتی با شوق و رغبت به گناه آلوده بشود . البته حرام است . من فکر می کنم که اگر هیچ آیه و هیچ و روایتی هم در این باره نبود و فقط ما بودیم و تعالیم اسلام و بلکه تعالیم ادیان دیگر درباره ی ارزش ایمان ، استنباط م کردیم که این نوع موسیقی حرام است .
خلاصه کنم : آن نوع از آواز که می دانید مخصوصا ً زن های ترانه خوان می خوانند و وقتی در مجلس خوانده می شود عده ای را در ارتکاب گناه بی اختیار می کند ، حرام است . بنابر این آن نوع نوازندگی ها که در شنونده این اثر را می گذارد که او را در ارتکاب گناه بی پروا می کند .به طوری که در برخورد با گناه یا اصلا ً یاد خدا نیست یا دیگر یاد خدا در او آن قدر ضعیف است که این اثر را ندارد که او را از گناه باز بدارد . حرام است . این را می توان نظر قطعی اسلام درباره موسیقی دانست . اما آیا هر نوع خواندن و هر نوع نواختی را که این اثر را نداشته باشد به صرف این که خوانندگی و نوازندگی است می شود گفت حرام است یا نه . مورد تردید است ؟ قدر مسلم این است که از مسلمات اسلام نیست و آن را به حساب رأی همه علما و فقهای اسلام و حتی رای همه فقهای شیعه هم نمی شود گذاشت . این آن چیزی است که فعلا ً تا این حد در باره موسیقی می توانم بگویم .
کتابی که با این منطق مطلب را تجزیه و تحلیل کرده باشد الان به خاطر ندارم . اگر در آینده چنین کتابی دیدم ، برای مطالعه شما خواهم فرستاد .
























آشنایی با دیدگاه های مقام معظم رهبری درباره موسیقی
بیانات حضرت آیه الله العظمی خامنه ای
فهرست مطالب
- بیانات رهبر معظم انقلاب در جلسه پرسش و پاسخ با جوانان در دومین روز از دهه فجر ( روز انقلاب اسلامی و جوانان 13/11/1377 )
- حکم انتصاب آقای لاریجانی به سمت رئیس سازمان صدا و سیما و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی ( 24/11/1372)
- دیدار اعضای شورای نظارت بر صدا و سیما ( 6/12/1384 )
- دیدار اعضای رئیسه و نمایندگان مجلس خبرگان ( 6/12/1377 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر ( 1/5/1380 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر (1/5/1380 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر (1/5/1380 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر ( 1/5/1380 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جوانان ، اساتید ، معلمان ودانشجویان دانشگاه های استان همدان (17/4/1383 )
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما ( 11/9/1383)
- بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مدیران سازمان صدا و سیما (11/9/1383 )
- دیدار اعضای شورای سیاستگذاری صدا و سیما ( 14/12/1369)









بیانات
بیانات رهبر معظم انقلاب در جلسه پرسش و پاسخ با جوانان در دومین روز از دهه فجر ( روز انقلاب اسلامی و جوانان ) ( 13/11/1377)
حضور جناب عالی سلام عرض می کنم و از این که مسائل جوانان را مورد توجه و دقت قرار می دهید ، از حضورتان سپاسگزارم. نقل است موقعی که زبان از کلام باز می ایستد ، موسیقی آغاز به سخن می کند ؛ با این تفاوت که این زبان نه تنها منبعث از فرهنگ است که از آن برخاسته ، بلکه می تواند گستره بسیار وسیع تری را که شامل کل دنیا می شود ، در بر گیرد و به عنوان یک زبان بین المللی در آید . همان طور که کلام می تواند جنبه های مثبت و پویا و ارزشمندی داشته باشد ، به همان اندازه هم می تواندسخیف و نادرست و کم ارزش باشد . با توجه به همین جنبه های مختلف موسیقی بود که حضرت امام رحمه الله علیه با توجهی که نسبت به موسیقی و اهمیت آن در جامعه ی امروز داشتند ، نظرات خودشان را در این مورد فرمودند و با پاره ای ملاحضات خاص که مورد نظر جامعه ما و اسلام هست ، شکل مجاز و غیر غنایی آن را جایز دانستند . بعد از آن هم هر چند که با سیر بطئی موسیقی مواجه بودیم ، اما به هر حال شاهد روند رو به رشد موسیقی در کشورمان بوده ایم . مسأله ای که وجود دارد و باعث شده که این هنر نتواند آن جایگاه واقعی خودش را متناسب با قابلیت های خودش در جامعه ما پیدا کند ، این است که به طور کلی امور هنری و فرهنگی کشور ما، واجد مسؤولان و متولیان متعددی است که به طور موازی در این جنبه ها تصمیم گیری و اعمال نظر می کنند . اگر بخواهیم شفاف تر بگوییم ، باید عرض کنیم که در این زمینه ها اختلاف سلیقه های زیادی وجود دارد که باعث شده جوانان و به ویژه جامعه موسیقی ما در این خصوص بلاتکلیف بمانند و سؤال بنده از حضرت عالی این است که جدای از آن جنبه های فقهی که قبلا ً به آن پرداخته و از حضورتان سؤال شده ، نظرتان به طور خاص در مورد قابلیت های اجتماعی موسیقی به عنوان یک هنر چیست و این که در جامعهی امروز ما ، با مقتضیات امروز ما ، با مقتضیات جوان امروز ما ، با نوگرایی هایی که جوان ما طالب آن است ، فکر می کند موسیقی چه شرایطی باید داشته باشد؟ همچنین نظر خود را در خصوص جنبه های ویژه در موسیقی غیر سنتی ، به عنوان این که زبانی بین المللی – و نه غربی – است ، بفرمایید . آیا به این موضوع قائل هستید که بهترین راه مبارزه با تهاجم فرهنگی – که یکی از مهم ترین روش هایش نفوذ از راه موسیقی است – ارائه الگو های پاک و سره و ناب و متناسب با شرایط ملی و مذهبی کشورمان است ؟
این که بگوییم موسیقی بهترین راه مقابله با تهاجم فرهنگی است ، نه ، من به این که ما بگوییم موسیقی بهترین راه مقابله با تهاجم فرهنگی است ، نه ؛ من به این معتقد نیستم که موسیقی یک چنین کششی داشته باشد .بهتر است بگویم یکی از راه های مبارزه با تهاجم فرهنگی است . بله ؛ یکی از راه هاست . البته با شرایطی می تواند باشد ؛ اما بهترین راهش را این نمی دانم . ببینید ؛ در مورد موسیقی دو حرف وجود دارد : یکی این که ببینیم اساساً مشخصه های موسیقی حلال و حرام چیست و دیگر این که بیاییم در مصداق ، مرزهایی را مشخص کنیم تا به قول شما ، جوانان بدانند که این یکی حرام و این یکی حلال است . البته این دومی کار آسانی نیست . کار دشواری است که انسان از این اجراهای موسیقی های گوناگون – موسیقی خارجی ، موسیقی ایرانی هم با انواع و اقسامش ؛ با کلام ، بی کلام – بخواهد یکی یکی این ها را مشخص کند ؛ اما مشخصه های کلی ای دارد که آن را می شود گفت . البته من هم در جاهایی به بعضی از اشخاصی که دست اندر کار بودند ، آن چه را که می توانستم و می دانستم ، گفته ام ؛ حالا هم مختصری برای شما عرض می کنم . ببینید ؛ موسیقی ای که انسان را به بیکارگی و ابتذال و بی حالی و واخوردگی از واقعیت های زندگی و امثال این ها بکشاند ، موسیقی حلال نیست ؛ موسیقی حرام است . موسیقی چنان چه انسان را از معنویت ، از خدا و از ذکر غافل کند ، حرام است . موسیقی ای که انسان را به گناه و شهوت رانی تشویق کند ، حرام است ؛ از نظر اسلام این است . موسیقی اگر این خصوصیات مضر وموجب حرمت را نداشته باشد ، البته آن وقت حرام نیست . این ها را که من گفتم ، بعضیش در موسیقی بی کلام و در سازهاست ؛ بعضی هم حتی در کلمات است . یعنی ممکن است فرضا ً یک موسیقی ساده بی ضرری را اجرا کنند ، لیکن شعری که در این موسیقی خوانده می شود ، شعر گمراه کننده ای باشد ، شعر تشویق کننده به بی بند و باری ، به ولنگاری ، به شهوت رانی ، به غفلت و این طور چیز ها باشد .؛ آن وقت حرام می شود . بنابر این ، آن چیزی که شاخص حرمت و حلیت در موسیقی است و نظر شرف امام هم در اواخر حیات مبارک شان – که آن نظریه را در باب موسیقی دادند – به همین مطلب بود ، این است . موسیقی لهوی داریم . ممکن است موسیقی – به اصطلاح فقهی اش – موسیقی لهوی باشد . « لهو » یعنی غفلت ، یعنی دور شدن از ذکر خدا ، دور شدن از معنویت ، دور شدن از واقعیت های زندگی ، دور شدن از کار و تلاش و فرو غلتیدن در ابتذال و بی بند و باری . این موسیقی می شود حرام . اگر این با کیفیت اجرا حاصل شود ، اگر با کلام حاصل شود ؛ فرق نمی کند . شما می گویید زبان بین المللی . آن موسیقی ای که به قول خود شما مرز ها را در نوردیده و در جاهایی پخش شده ، آیا لزوما ً موسیقی خوبی است ؟ صرف این که یک موسیقی از مرز فلان کشور خارج شد و توانست به مثلاً کشور های مختلف برود و یک عده طرفدار پیدا کند ، مگر دلیل خوب بودن موسیقی است؟ نه ؛ به هیچ وجه . ممکن است موسیقی ای باشد که به شهوت رانی و تحریکات و نشاط های شهوی جوانی تحریک می کند ؛ طبعی است که یک مشت جوان که غفلت زده هستند ، از این موسیقی خوششان می آید . هر جایی که در دنیا دست شان به این نوار بیفتد ، از آن نوار استفاده می کنند . این دلیل خوب بودن موسیقی نیست . من نمی توانم به طور مطلق بگویم که موسیقی اصیل ایرانی ، موسیقی حلال است ؛ نه ، این طور نیست . بعضی خیال می کنند که مرز موسیقی حلال و حرام ، موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی غیر سنتی است ؛ نه ، این طور نیست . آن موسیقی ای که منادیان دین و شرع همیشه در دوره های گذشته با آن مقابله می کردند و
می گفتند حرام است ، همان موسیقی سنتی ایرانی خودمان است که به شکل حرام در دربارها سلاطین ، در نزد افراد بی بند و بار، در نزد افرادی که به شهوت تمایل داشتند و خوض در شهوات می کردند ، اجرا می شده است . این همان موسیقی حرام است . بنابر این ، مرز موسیقی حرام و حلال ، عبارت از ایرانی بودن ، سنتی بودن ، قدیمی بودن ، کلاسیک بودن ، غربی بودن یا شرقی بودن نیست ؛ مرز آن چیزی است که من عرض کردم . این ملاک را می شود به دست شما بدهیم ، اما این که آیا این نوار جزو کدام هاست ، این را من نمی توانم مشخص کنم .
البته الان دستگاه هایی هستند که ممیزی می کنند ؛ اما من خیلی هم اطمینان ندارم که این ممیزی هاصد در صد درست باشد . گاهی می آیند به ما می گویند که یک نوار بسیار بد یا مبتذلی را به صورت مجاز پخش می کنند ؛ گاهی هم ممکن است عکس این اتفاق بیفتد . من الان نمی دانم واقعاً این ممیزی ها چقدر از روی واقع بینی و ضابطه مندی انجام می گیرد ؛ اما آن چیزی که من می توانم به شما به عنوان یک جوان خوب و به عنوان کسی که مثل فرزندان خودم هستید به عنوان نصیحت و نظر خودم بگویم ، این است که عرض کردم . به نظرم می رسد که موسیقی می تواند گمراه کننده باشد ، می تواند انسان را به شهوات دچار کند ، می تواند انسان را غرق در ابتذال و فساد و پستی کند ؛ می تواند هم این نباشد و می تواند عکس این باشد . مرز حلال و حرام این جاست . من امیدوارم که شما جوانان با این زاد تقوا بتوانید وارد میدان شوید و تولید هایی داشته باشید که به معنای حقیقی کلمه هم خصوصیات موسیقی خوب و بلیغ را داشته باشد و به معنای حقیقی تأ ثیر گذار مثبت باشد و حقیقتاً جوانان و روح ها را به صفا وبه معنویت و به حقیقت رهنمون کند .





حکم انتصاب آقای علی لاریجانی به سمت رئیس سازمان صدا و سیما و عضویت در شورای عالی انقلاب فرهنگی ( 24/11/1372)
از پخش موسیقی مبتذل و لهوی به ویژه آن چه در این رشته ی هنر فاقد هویت ملی و اصالت ایرانی است پرهیز شود . موسیقی ابزاری است که می تواند حرام و می تواند حلال باشد . نوع حلال آن به درستی شناسایی و برابر نظرات روشنگر امام راحل
(طاب ثراه ) در معرض استفاده قرارگیرد و در این باره بیشتر از هنر اصیل ایرانی که با ساخت روحی و عاطفی مردم ما همخوان و همنوا است به کار گرفته شود.
**************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضا شورای نظارت بر صدا و سیما (06/12/1384)
حضرت آیت الله خامنه ای ، لزوم ساخت آثار فاخر و تأثیر گذار را در صدا و سیما یادآور شدند و خاطر نشان کردند : تولیدات نمایشی و موسیقی باید متناسب با فرهنگ مردم و موازین اسلامی باشند .
**************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای هیأت رئیسه و نمایندگان مجلس خبرگان
( 06/12/1377)
مقام معظم رهبری تمسک به اسلام و عمل به تمامیت قرآن را شکر گزاری واقعی نعمت های خداوند دانستند و فرمودند : به رغم خواست دشمن ، ما باید صرا حتا ً، علنا ً و مفتخراً از اسلام همان گونه که آن را شناخته ام ، دفاع کنیم و با صدای بلند ، طرفداری خود را از اسلام ناب به گوش جهانیان برسانیم . شکر گزار نعمت های خداوند در این است که نظر اسلام را در مورد نقش مردم در حکومت ، جایگاه زن ، انواع آزادی ها ، تحصیل علم ، تمدن ، مجازات و قضا ، حقوق بشر ، موسیقی ، حجاب و مسائل دیگر زندگی انسان ، صریحاً بیان کنیم و به هیچ وجه از مواضع معقول و منطقی خویش به خاطر به دست آوردن دل دشمن ، عقب ننشینیم ، و این است که روحیه مردم را تقویت و روحیه دشمن را تضعیف می کند .
************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر(01/05/1380 )
بحث این است که ما نباید به ذهن و دل جوان چیزی را بدهیم که او را به سمت گناه و فساد می لغزاند . این غیر ا ز آزاد گذاشتن فکر برای انتخاب در مسأله ای است . شما می دانید که مسائل احساساتی به کسی فرصت انتخاب نمی دهد ؛ انسان را به سمتی
می کشاند ، بدون این که قدرت انتخاب داشته باشد . این ها را من نمی نپسندم . انسان در بسیاری از فیلم ها و کارهای نمایشی مشاهده می کند که برای جلوه دادن به کار ، از جاذبه های جنسی استفاده می کنند ؛ در موسیقی یک طور دیگر ؛ در بعضی از هنر های دیگر ، طور دیگر . باید به گونه ای باشد که هنرمند بتواند آزادانه هنر خودش را بدون این اجباری که گفتم – اجبار به سمت مشتری طلبی – عرضه کند تا هنر ، صحیح و کامل از آب درآید .
****************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر (01/05/1380)
هنرمند باید خود را به حقیقتی متعهد بداند . آن حقیقت چیست ؟ این که هنر مند در چه سطحی از اندیشه قرار دارد تا بتواند همه و یا بخشی از آن حقیقت را ببیند و بشناسد ، بحث دیگر است . البته هر چه اندیشه و فکر و درک عقلانی بالاتر باشد ، می تواند به آن درک ظریف هنری کیفیت بیشتری بدهد . حافظ شیرازی صرفاً یک هنرمند نیست ؛ بلکه معارف بلندی نیز در کلمات او وجود دارد. این معارف هم فقط با هنرمند بودن به دست نمی آید ؛ بلکه یک پشتوانه فلسفی و فکری لازم دارد. باید متکا یا نقطه عزیمت و خاستگاهی از اندیشه والا ، این درک هنری و سپس تبیین هنری را پشتیبانی کند . البته همه در یک سطح نیستند ؛ توقع هم نیست که چنین باشند . این در مورد همه ی رشته های هنری صادق است . شما از معماری بگیرید تا نقاشی و طراحی و
مجسمه سازی و تا کارهای سینما و تئاتر و شعر و موسیقی و بقیه رشته های هنری ؛ همین معنا در آن ها وجود دارد . یک وقت شما معماری را م بینید که اندیشه ای دارد ؛ یک وقت یک معمار از لحاظ اندیشه ، لخت و بی هویت است و متکی به فکری نیست . این ها اگر بخواهند بنایی را ایجاد کنند ، دو گونه طراحی می کنند . اگر ساخت یک شهر را به دست دو نفر آدم این طوری بدهند ، یک نیمه آن با نیمه دیگر به کلی متفاوت خواهد بود . به هر حال این تعهد ، لازم است .

*******************************

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر( 01/05/1380)
کشور ایران با همه این خصوصیات فرهنگی عمیقی که شما می گویید و راست هم می گویید و من هم به همین ها اعتقاد دارم ، تحقیر شد . پنجاه ، شصت سال کسانی بر ما حکومت کردند که آورنده آن ها ، نه این که ما نبودیم – چون در ایران حکومت مردم به این صورت اصلاً سابقه نداشت – بلکه دلاوری خودشان هم نبود . ای کاش اگر دیکتاتور بودند، اقلاً مثل نادر شاه با زور بازوی خودشان ، یا مثل آقا محمد خان با حیله گری خودشان بر سر کار آمده بودند ؛ اما این طور نبود . دیگران آمدند و آن ها را بر این ملت مسلط کردند و تمام منابع مادی و معنوی این ملت را به غارت بردند . با رنج ها و محنت های بسیار ، حرکت عظیمی در مقابل این پدیده شوم اتفاق افتاد و توانست با فدا کردن جان ها و با عریان کردن سینه ها در مقابل دشنه دشمن غدار ، به جایی برسد . این زیبا نیست ؟هنر چگونه می تواند از کنار این ها بی تفاوت بگذرد ؟ این توقع انقلاب است . هنر انقلابی که ما از اول انقلاب همین طور گفتیم و آن را درخواست کردیم ؛ این است . آیا این توقع زیادی است ؟ موسیقی و فیلم و تئاتر و نقاشی و سایر رشته های هنری شما باید به این مقوله بپردازد ؛ این ها چیز های لازمی است . توقع انقلاب از هنر و هنرمند ، یک توقع زورگویانه و زیاده خواهانه نیست ؛ بلکه مبتنی بر همان مبانی زیبا شناختی هنر است . هنر آن است که
زیبایی ها را درک کند . این زیبایی ها لزوماً گل و بلبل نیست ؛ گاهی اوقات ، انداختن یک نفر در آتش و تحمل آن ، زیباتر از هر گل و بلبلی است . باید این را ببیند ، درک کند و آن را با زبان هنر تبیین نماید .

******************************

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اصحاب فرهنگ و هنر (01/05/1380)
سازمان سیا بخش هنری دارد و فیلم هایی که بعد از انقلاب علیه شیعه و اسلام درست کردند ، بسیار زیاد است . شماکه یک فیلمساز و سینماگر و بازیگر سینما و تئاتر و موسیقیدان و آهنگساز ایرانی هستید و این واقعیت و مظلومیت را ادراک
می کنید ، تکلیف تان چیست ؟ آیا هیچ تکلیف مردمی وجود ندارد ؟
****************************************
بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار جوانان ، اساتید ، معلمان و دانشجویان دانشگاه های استان همدان( 17/4/1383)
در کشور های غربی و بیشتر از همه در آمریکا ، حدود سه چهار دهه پیش یک مشت جوان بر اثر واخوردگی از شرایط اجتماعی، دچار حرکت هایی شدند ، که البته تا امروز هم ادامه دارد . در زمان ما مظهر این افراد ، بیتل ها بودند که با آرایش عجیب و غریب و با نوعی موسیقی شبه موسیقی پاپ – که الان در دنیا معمول است – ظاهر می شدند . بنده بعد از انقلاب به الجزایر رفتم . در خیابان ماشین ما عبور می کرد . یک وقت دیدم پسر جوانی نصف موی سرش را تراشیده و نصف دیگر را باقی گذاشته است . هر چه من نگاه کردم ، دیدم این آرایش ، هیچ زیبایی ندارد . مشخص بود او از کسانی تقلید کرده است . در الجزایر ، فشار صنعت و فشار ابزار تولید و تکنیک بر زندگی مردم اصلاً آن قدر نیست که یک جوان ، احساساتی را پیدا کند که در آمریکا یا انگلیس یا در جای دیگر پیدا می کرد ؛ اما چون دیده بود آن ها انجام داده اند ، او هم انجام می داد . بنده با این چیز ها مخالفم و دوست نمی دارم جوان ما این طوری حرکت کند و دختر و پسر ما دائم چشم شان به آن ها باشد .

****************************************

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار رئیس و مدیران سازمان صداو سیما ( 11/09/1383)
برنامه های فاخر در رادیو قرآن و معارف
نکته پنجم ،راجع به برنامه های رادیو قرآن و رادیو معارف قم است . این دو رادیو واقعاً یکی از نعمت های بزرگ و از جمله اقدام های بسیار خوب و با ارزش است . چون به خصوص این دو رادیو صبغه ی مذهبی دارد ، باد برنامه هایش جزو
فاخر ترین ها باشد . این دو رادیو در موسیقی هایشان از ساز استفاده نمی کنند و این تقید را دارند – که خوب هم است – اما چون از آواز استفاده می کنند ، باید این آواز از خوش صداترین ، خوش آهنگ ترین و خوش مضمون ترین ها باشد . صدای بد صدای نکره ، صدای نخراشیده و دسته جمعی های بی ربط ، مطلقا ً باید وجود نداشته باشد . باید بهترین ها را در این جا جمع کرد ؛ چون موسیقی این دو رادیو بی ساز است . به هر حال چون این دو رادیو جنبه ی دینی دارند ، باید برنامه هایشان خیلی زیبا و فاخر باشد ؛ قضیه ی آن اذان نشود . البته باید محتوای آواز ها هم به شدت توجه شود .

**********************************

بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار اعضای شورای سیاستگذاری صدا و سیما ( 14/12/1369 )
حضرت آیت الله خامنه ای ضرورت حرکت صدا و سیما به سوی کمال روز افزون را خاطر نشان ساختند و با تأکید بر لزوم قرار گرفتن هنر در خدمت جامعه اسلامی فرمودند : لازم است پدیده های هنری منطبق بر ارزش ها اسلامی و انقلابی در صدا و سیما گسترش یابد و شورای سیاست گذاری بیش از پیش به موسیقی ، داستان ها ، سریال ها و گزارش های هنری و تاریخی که از موارد مهم در صدا و سیما ست توجه و رسیدگی کند .












استفتائات هنر ، موسیقی
فهرست مطالب
- رقص
- دست زدن در مراسم عروسی
- زدن دایره و تنبک در مراسم عروسی و خرید و فروش آن
- خرید و فروش ، تبلیغ و تکثیر و انتشار نوارهای ترانه مبتذل
- ترویج جلسات فراگیری موسیقی و اجرای آن
- استفاده از آلات موسیقی در مراسم نظامی و مجالس دیگر
- خواندن سرود دختران دبیرستانی - صوت قرآن خانم ها در مراسم صبحگاه دبیرستان ها
- استماع غنا ء زنان بدون آهنگ و موسیقی
- تک خوانی زن به صورت آواز و سرود
- استفاده از آهنگ هایی که قبل از انقلاب اجرا می شده
- شک در آهنگ یا صوتی که از صدا و سیمای جمهوری اسلامی پخش می شود
- نظردرباره سرودها و آهنگ های انقلابی و موسیقی پخش شده توسط صداو سیما
- گوش دادن به نوار های موسیقی ( مبتذل ) و رقصیدن
- استماع نوارها مبتذل
- موسیقی مطرب چه نوع موسیقی است
- مرز بین موسیقی حلال و مطرب
- حکم موسیقی مشکوک- موسیقی مطرب
- خواندن در مجامع مختلط
- فروش آلات موسیقی
- پخش موسیقی رادیو و تلویزیون
- غنا
- سرود یا تک خوانی خواهران در جمع خواهران
- کف زدن در مراسم مذهبی وزدن آهنگ های شاد
- استفاده از آلات موسیقی در عزاداری ها



فتاوا و استفتائات
فهرست مطالب
- مسأ له غنا و موسیقی
- موسیقی و خوانندگی لهوی
- موسیقی مطرب و لهوی
- غنا چیست ؟
- مقصود از موسیقی و غنا
- معیار حرمت موسیقی
- ملاک تمیز موسیق حلال از حرام
-گوش دادن به نوار های موسیقی خارجی و ایرانی که در خارج ضبط می شود . خوانندگی و نوازندگی مطرب و لهوی ....
- حکم گوش دادن و توزیع غنا و موسیقی لهوی محصول کشور های غربی
- جواز گوش دادن به نوارهایی که توسط سازمان تبلیغات اسلامی ویا موسسه دیگر مجاز اعلام شده اند
و استفاده از آلات موسیقی مثل : کمانچه ، ویولن ، نی
- حکم خرید و فروش سه تار و یادگیری نوازندگی آن
- حکم استفاده از آلات موسیقی مانند ارگ ، طبل و سنج در مراسم عزاداری
ائمه معصومین ( ع )
- حکم دف زدن در عروسی ها
- ساخت سنتور و کسب درآمد از آن
- حکم آموختن موسیقی به خصوص سنتور و ترغیب و تشویق دیگران
- حکم طبل زدن در جشن های میلاد و غیر آن
- حکم آلات موسیقی که دانش آموزان عضو گروه های سرود آموزش و پرورش از آن ها استفاده می کنند .
- حکم گوش دادن به آواز زنان
- حکم گوش دادن به نوارهای موسیقی یا موسیقی و آلات موسیقی مانند ارگ در مجلس عروسی
- اگر صدای زن مصداق غنا نباشد.
- حکم اجرای کنسرت توسط زن برای زنان
- حکم زدن بر ظرف ها و وسائلی که جزء آلات موسیقی نیستند.
- موسیقی سنتی حرام است یا خیر ؟
- حکم خرید و فروش آلات موسیقی
- حکم موسیقی که از رادیو تلویزیون جمهوری اسلامی پخش می شود
- خود داری از گوش دادن به آهنگ های رادیو و تلویزیون و منع دیگران از آن ؟
- چه آلاتی لهو محسوب می شوند ؟
- تأثیر شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقی
- شرکت در کلاس های ورزشی همراه با پخش موسیقی
- نظر درباره غزل خوانی و آواز
- شنیدن موسیقی که از منازل شنیده می شود
- استفاده از نوارهای موسیقی توسط رانندگان
- گوش دادن به موسیقی مبتذل و حرام توسط بیماران در بیمارستان
- گوش دادن بی اختیار به موسیقی لهوی
- صدای مرد را شبیه صدای زن کردن
- تشخیص غنا و موسیقی حلال از حرام
- حکم گوش دادن غنا در خانه
- حکم جوانان تازه بالغی که از مراجعی تقلید می کنند که فتوی حرمت موسیقی به طور مطلق داده اند ؟
- گوش دادن به نوارهای غنا در مکانی که صاحب کار گوش می دهد .
- حکم خواندن به صورت غنا توسط یک مرد یا زن از طریق نوار کاست
- حکم نواختن موسیقی به منظور اهداف و اغراض عقلایی و حلال در مکان مقدسی مانند مسجد
- حکم گوش دادن به صدای زن هنگامی که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع می خواند .
- گوش دادن به آهنگ های موسیقی عربی
- تکرار اشعار به صورت آواز و بدون موسیقی
- غنا در قرآن و دعا و اذان
- حکم موسیقی برای معالجه بیمار یها ی روانی مانند افسردگی ، اضطراب ، مشکلات جنسی و سرد مزاجی زنان
- حکم گوش دادن به غنا برای تمایل بیشتر به همسر
- حکم آواز و سرود هایی که باعث ایجاد طرب در بعضی از مردم حتی کودک غیر ممیز می شوند
- گوش دادن مرد به غنای زن اجنبیه برای لذت بردن از حلال خود
و غنا زن برای شوهر و بر عکس ....
- حکم آموختن درس اجباری ، سرود ها و آهنگ های انقلابی برای دانشجویان دانشکده علوم تربیتی
- حکم گوش دادن به ترانه های در ظاهر انقلابی که خواننده آن مسلمان نیست .
- جوانی که شغل او اقتضا می کند در باشگاه هایی وارد شود که غنا و موسیقی حرام در آن پخش می شود ..... جایز است ؟
- آیا فقط گوش دادن به موسیقی حرام است یا شنیدن آن نیز حرام است ؟
- نواختن موسیقی همراه قرائت قرآن .... جایز است ؟
- چه آلاتی لهو محسوب می شوند ....
- گرفتن اجرت برای تکثیر نوارهای صوتی که محتوی امور حرامی است .
- تکلیف گوش دادن نوار غنا توسط فرزندان به تکلیف نرسیده چیست ؟
- مداحی بانوان
- حکم شرکت در جشن هایی که زن و مرد مبادرت به رقص و نواختن موسیقی به طور جداگانه می کنند.
– حکم رقص مختلط زن و مرد
- حکم حضور در مجالسی که به نوارها مبتذل غنا گوش داده می شود .
- حکم زندگی در کشوری که اسباب معصیت مانند برهنگی و گوش دادن به نوارهای مبتذل موسیقی و .... است .

فتاوا و استفتائات

س : لطفا ً مسأله غنا وموسیقی و آلات آن را به طور ساده و قابل فهم برای بنده شرح دهید .
ج : غنا عبارت است از خوانندگی های مخصوص و متناسب با مجالس عیش و لهو و خوش گذرانی این نوع خوانندگی حرام است هم خواندن و هم شنیدن ، ساز ها و آلات موسیقی نیز اگر به نحوی به کار رود که معمولاً در آن گونه مجالس از آن استفاده می شود هم به کار بردن و هم شنیدنش حرام است . بنابر این موسیقی اگر از نوع غنا ( خوانندگی مخصوص آن مجالس ) یا از نوع آن چنان صداهای آلات موسیقی باشد حرام محسوب می شود و اگر از این قبیل نباشد حلال است .

س : به چه نوع موسیقی یا خوانندگی ، لهوی گفته می شود ؟
ج : هر نوع خوانندگی و نوازندگی که انسان را از خدا وند متعال و معنویات و فضائل اخلاقی دور و به سمت بی بندوباری ، بیهودگی و گناه و شهوت رانی سوق دهد ، لهوی بوده و حرام می باشد .

س : منظور از موسیقی مطرب و لهوی چیست ؟ و راه تشخیص موسیقی مطرب و لهوی از غیر آن چیست ؟
ج : موسیقی مطرب و لهوی آن است که به سبب ویژگی هائی که دارد انسان را از خداوند متعال و فضائل اخلاقی دور نموده و به سمت بی بند و باری و گناه سوق دهد و مرجع تشخیص موضوع عرف است .

س : غنا چیست ؟ آیا غنا فقط شامل انسان است یا اینکه شامل صدا های حاصل از آلات موسیقی هم می شود ؟
ج : غنا عبارت است از صدای انسان در صورتی که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد که خواندن به این صورت و گوش دادن به آن حرام است .

س : مقصود از موسیقی و غنا چیست ؟
ج : غنا یعنی ترجیع صدا به نحوی که مناسب با مجالس لهو باشد که از گناهان بوده و بر خواننده و شنونده حرام است . ولی موسیقی ، نواختن آلات آن است که اگر به نحو معمول در مجالس لهو و گناه باشد ، هم بر نوازنده و هم بر شنونده حرام است واگر به آن نحو نباشد ، فی نفسه جائز است و اشکال ندارد .

س : آیا معیار حرمت موسیقی فقط مطرب و لهوی بودن آن است یا اینکه میزان تحریک و تهییج آن هم تأثر دارد ؟ و اگر باعث حزن و گریه شنونده شود ، چه حکمی دارد ؟ خواندن و شنیدن غزل هایی که به صورت سه ضرب وهمراه با موسیقی خوانده
می شوند ، چه حکمی دارد ؟
ج : ملاک آن ملاحظه کیفیت نواختن موسیقی با در نظر گرفتن همه خصوصیات و ویژگ های آن است و این که از نوع موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه باشد ، هر موسیقی که به حسب طبیعت خود از نوع موسیقی لهوی حرام باشد ، حرام است اعم از این که مهیج باشد یا خیر و موجب ایجاد حزن و اندوه و حالات دیگر در شنونده بشود یا خیر و هر گاه غزل هایی که همراه با موسیقی خوانده می شوند به صورت غنا و آواز لهوی مناسب مجالس لهو و لعب در آیند ، خواندن و شنیدن آن ها حرام است .

س : ملاک تمیز موسیقی حلال از حرام چیست؟ و آیا موسیقی کلاسیک « حلال» است ، بسیار مناسب است که معیار آن را بیان فرمایید ؟
هر نوع موسیقی که به نظر عرف موسیقی لهوی و مطرب که مناسب با مجالس عیش و نوش است ، موسیقی حرام محسوب
می شود و فرقی نمی کند که موسیقی کلاسیک باشد یا غیر کلاسیک . تشخیص موضوع هم موکول به نظر عرفی مکلف است و اگر موسیقی این گونه نباشد به خودی خود اشکال ندارد .

س : آیا گوش دادن به نوار های موسیقی خارجی و یا موسیقی های ایرانی که از خارج ضبط می شود ، مجاز است یا خیر ؟
ج : هر گونه خوانندگی و نوازندگی که مطرب و لهوی متناسب با مجالس عیش و نوش و خوشگذرانی باشد ، حرام است .

س : برخی از خوانندگان شعرهایی را می خوانند که محتوای عرفانی دارد ( مثلاً برخی از اشعار حافظ را ) حکم گوش کردن به چنین آوازی چیست ؟
ج : اگر خوانندگی به صورت غنا ( که عبارت است از رفت و برگشت صدا در گلو همراه با طرب و متناسب با مجالس لهو و گناه) باشد ، حرام است و فرقی نیست مضامین آن چه باشد .

س : گوش دادن و توزیع غنا و موسیقی لهوی که محصول کشورهای غربی است چه حکمی دارد ؟
ج : در عدم جواز گوش دادن به موسیقی لهوی مطرب و مناسب با مجالس لهو و باطل ، فرقی بین زبان ها و کشورهای محل تولید وجود ندارد . بنابر این خرید و فروش و گوش دادن و توزیع ایت نوار ها در صورتی که محتوی غنا یا موسیقی لهوی حرام باشند جایز نیست .

*س : گوش دادن به نوارهایی که توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا موسسه اسلامی دیگر مجاز اعلام شده اند ، چه حکمی دارد؟ و استفاده از آلات موسیقی مثل کمان ، ویولون و نی چه حکمی دارد ؟
ج : جواز گوش دادن به نوارها منوط به تشخیص خود مکلف است که اگر تشخیص دهد مشتمل بر غنا و موسیقی لهوی مناسب با مجالس عیش و نوش و خوش گذرانی و همچنین مطالب باطل نیست ، گوش دادن به آن اشکال ندارد بنابر این تجویز آن توسط سازمان تبلیغات اسلامی و یا هر موسسه اسلامی دیگربه تنهایی دلیل شرعی برای مباح بودن آن نیست و به کارگیری آلات موسیقی در موسیقی لهوی مطرب ومناسب با مجالس لهو و گناه جایز نمی باشد ، ولی استفاده حلال از آن ها برای اهداف عقلایی اشکال ندارد و تشخیص مصادیق هم موکول به نظر خود مکلف است .







*س : حکم خرید سه تار و یادگیری نوازندگی با آن چیست ؟
ج : آن دسته از آلات موسیقی که عرفاً از آلات مشترک و قابل استفاده برای کارهای حلال محسوب می شود ، خرید و فروش و و استفاده از آن به قصد منفعت حلال جایز است .ولی خرید و فروش و استفاده از آلاتی که عرفاً از آلات مخصوص لهو (موسیقی حرام ) محسوب می شود ،جایز نیست .

*س : استفاده از آلات موسیقی (مانند ارگ ) و یا استفاده از طبل و سنج در مراسم عزاداری ائمه معصومین « علیهم السلام » چه حکمی دارد ؟
ج : استفاده از آلات موسیقی ، مناسب با عزاداری سالار شهیدان ( علیه السلام ) نیست و شایسته ج : استفاده از آلات موسیقی ، مناسب با عزاداری سالار شهیدان ( علیه السلام ) نیست و شایسته است به صورت متعارفی که از قدیم متداول بوده برگزار شود . البته استفاده از طبل و سنج به نحو متعارف اشکال ندارد .

*س : دف زدن در عروسی ها چه حکمی دارد؟
ج : استفاده از آلات موسیقی برای نواختن موسیقی لهوی و مطرب جایز نیست ، آواز خوانی در مجالس عروسی ، بعید نیست برای زنان جایز باشد .

*س : آیا ساخت سنتور که از آلات موسیقی محسوب می شود و کسب در آمد با آن به عنوان شغل جایز است ؟ آیا بهره گیری از اموال وکمک به ساخت سنتور به منظور توسعه و تکمیل صنعت سنتور سازی و تشویق نوازندگان به نواختن آن جایز است ؟ و آیا آموزش موسیقی سنتی ایرانی به قصد نشر و احیای موسیقی اصیل جایز است ؟
ج : استفاده از آلات نوازندگی موسیقی برای اجرای سرود های ملی یا انقلابی یا هر امر حلال و مفیدی تا زمانی که به حد طرب و لهو مناسب با مجالس لهو و معصیت نرسیده است اشکال ندارد . همچنین موسیقی وتعلیم و یادگرفتن و ساختن آلات آن برای اهداف مذکور فی نفسه اشکال ندارد .

*س : آیا آموختن موسیقی به خصوص سنتور جایز است ؟ ترغیب و تشویق دیگران به آن چه حکمی دارد ؟
ج : به کارگیری آلات موسیقی برای نواختن موسیقی غیر لهوی ، اگر برای اجرای سرودهای انقلابی یا دینی و یا برای اجرای برنامه های فرهنگی مفید و برنامه های دیگر با غرض عقلایی مباح باشد ، اشکال ندارد به شرط این که مستلزم مفاسد دیگر نباشد و همچنین آموختن و یاد دادن نوازندگی برای امر فوق فی نفسه اشکال ندارد ؛ ولی ترویج موسیقی با اهداف عالیه نظام مقدس اسلامی سازگار نیست .

س : طبل زدن در جشن های میلاد و غیر آن چه حکمی دارد ؟
ج : استفاده از آلات نوازندگی و موسیقی به نحو لهوی و مطرب و مناسب با مجالس لهو و گناه به طور مطلق حرام است .





س : آلات موسیقی که دانش آموزان مدارس عضو گروه های سرود آموزش و و پرورش از آن ها استفاده می کنند چه حکمی دارند ؟
ج : آن دسته از آلات موسیقی که در نظر عرف از آلات مشترک قابل استفاده برای کارهای حلال محسوب می شوند ، جایز است به طور غیر لهوی برای مقاصد حلال به کار گرفته شوند ولی آلاتی که عرفاً از آلات مخصوص لهو محسوب می شوند جایز نیست مورد استفاده قرار گیرند .

س : گوش دادن به آواز زنان در صورتی که از لحاظ شعر و موسیقی لهو و لغو نباشد چه حکمی دارد ؟
ج : اگر آواز زنان به گونه ای باشد که مهیج شهوت گردد و یا گوش دادن به آن موجب ترتب مفاسد باشد جایز نیست گوش کند .

س : اگردر یک مجلس عروسی از نوارهای مبتذل و یا موسیقی و آلات موسیقی مانند ارگ و امثال آن استفاده شود،رفتن به این گونه مجالس چه حکمی دارد ؟
اگر حضور در آن مجلس موجب ارتکاب و یا تأیید آن باشد یا نهی از منکر متوقف بر خروج از آن مجلس یا شرکت نکردن در آن باشد ، باید آن مجلس را ترک کرده و یا شرکت ننمایند .

س : اگر در مورد صدای زن مصداق غنا نباشد گوش دادن آن چه حکمی دارد؟
ج : در حرمت غنا فرق بین این که مغنی زن باشد یا مرد نیست و شنیدن صدای زن اگر غنا نباشد ، حرمت شرعی ندارد مگر آن که به قصد ریبه یا موجب ترتب مفسده باشد ولی شنیدن خوانندگی زن که غالبا ًمشتمل بر مفسده است جایز نیست .

س : اجرای کنسرت توسط زن برای زنان با علم به این که گروه نوازندگان نیز زن هستند ، چه حکمی دارد ؟
ج : اگر اجرای کنسرت به صورت ترجیع مطرب ( غنا ) نباشد و موسیقی هم که نواخته می شود از نوع لهوی حرام نباشد ، این امر فی نفسه اشکال ندارد .

س : آیا زدن بر ظرف ها و سایر وسایل که جزء آلات موسیقی نیستند ، در عروسی ها توسط زنان جایز است ؟ اگر صدا به بیرون از مجلس برسد و مردان آن را بشنوند چه حکمی دارد ؟
ج : جواز این عمل بستگی به کیفیت نواختن دارد . اگر به شیوه متداول در عروسی های سنتی باشد و لهو محسوب نشود و فسادی هم بر آن مترتب نگردد ، اشکال ندارد .

س : آیا موسیقی سنتی که میراث ملی ایران می باشد، حرام است یا خیر؟
ج : چیزی که از نظر عرف ، موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت محسوب شود ، به طور مطلق حرام است و در این مورد فرق بین موسیقی ایرانی و موسیقی سنتی و غیر آن نیست .


س : خرید و فروش آلات موسیقی چه حکمی دارد ؟ و حدود استفاده از آن ها کدام است ؟
ج : خرید و فروش آلات مشترک برای نواختن موسیقی غیر لهوی اشکال ندارد

س : موسیقی که از رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی پخش می شود ، چه حکمی دارد ؟ آیا این گفته که حضرت امام « ره » موسیقی را به طور مطلق حلال اعلام کرده اند ، صحیح است ؟
ج : نسبت حلال دانستن موسیقی به طور مطلق به راحل عظیم ا لشأن حضرت امام خمینی « قدس سره »کذب و افتراء است . امام «قدس سره » معتقد به حرمت موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت بودند و نظر ما هم همین است ، گاهی نظر نوازنده با نظر شنونده تفاوت پیدا می کند که در این صورت موسیقی که به تشخیص مکلف لهوی و مناسب با مجالس گناه است بر او گوش دادن به آن حرام می باشد و اما صداهای مشکوک محکوم به حلیت هستند و پخش از رادیو و تلویزیون به تنهایی دلیل شرعی بر مباح و حلال بودن آن ها محسوب نمی شود .

س : گاهی از رادیو و تلویزیون آهنگ هایی پخش می شود که به نظر من مناسب با مجالس لهو و فسق هستند ، آیا بر من واجب است که از گوش دادن به آن ها خودداری نموده و دیگران را هم از آن منع کنم ؟
ج : اگر آن ها را از نوع موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو می دانید ، جایز نیست به آنها گوش دهید ، ولی نهی دیگران از باب نهی از منکر منوط به این است که احراز نمایید که آنان هم آهنگ های مزبور را از نوع موسیقی حرام می دانند .

س : چه آلاتی لهو محسوب می شوند ؟
ج : آلاتی که نوعاً در لهو و لعب به کار می روند و منفعت حلالی در بر ندارند ، آلات لهو محسوب می شوند .

س : آیا شخصیت نوازنده و محل نواختن و یا غرض و هدف از آن در حکم موسیقی تأثیر دارد ؟
ج : موسیقی حرام ، موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه است و گاهی شخصیت نوازنده یا کلام همراه آهنگ یا مکان و یا سایر شرایط در این که موسیقی تحت عنوان موسیقی مطرب و لهوی حرام و یا عنوان حرام دیگر قرار بگیرد مؤثر است مانند این که بر اثر آن امور ، منجر به ترتب فساد شود .

س : شرکت در کلاس ها ی ورزشی که در آن ها موسیقی پخش می شود چه حکمی دارد اگر هدفن استفاده کنیم به نحوی که موسیقی را نشنویم یا به طور ضعیف بشنویم چطور ؟
ج : اگر موسیقی مطرب لهوی نباشد مانع ندارد و تشخیص آن به عهده خود مکلف است .

س : من دانشجوی دانشگاه کشمیر هستم . در این جا سالانه همایشی برگزار می شود که دانشجویان به این مناسبت ، برنامه های فرهنگی مثل آواز ، مسابقه ، غزل و .... را به گونه ای هماهنگ و سازگار ارائه می کنند من هم می خواهم در این همایش غزل ارائه کنم .آیااین تصمیم من درست است . لطفأ نظرتان را برای چنین برنامه هایی بفرمایید .
ج : غزل خوانی و آواز فی نفسه اشکال ندارد ولی چنان چه کیفیت خواندن آواز و غزل به صورتی است که همراه با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب مجالس لهو و گناه باشد ، جایز نیست و نیز موسیقی ای که همراه با آواز و غزل خوانی نواخته می شود چنان چه به گونه ای است که متناسب با مجالس لهو و عیش و نوش است ، جایز نیست .
س : از بعضی منازل صدای موسیقی شنیده می شود که معلوم نیست جایز است یا خیر، و گاهی صدای آن بلند است به طوری که باعث اذیت و آزار مومنین می شود ، وظیفه ما در برابر آن چیست ؟
ج : تعرض به داخل خانه های مردم جایز نیست ، و امر به معروف و نهی از منکر متوقف بر تشخیص موضوع و تحقق شرایط آن است .

س : بعضی از رانندگان از نوار ها ی موسیقی غنا و حرام استفاده می کنند و علی رغم نصیحت ها و راهنمایی ها آن را خاموش نمی کنند ، خواهشمندم نحوه برخورد مناسب با این موارد و این افراد را بیان فرمائید ، ایا برخورد شدید با آنان جایز است یا خیر ؟
ج : با تحقق شرائط نهی از منکر ، بر شما بیشتر از نهی زبانی از منکر واجب نیست ، و در صورتی که مؤثر واقع نشود ، واجب است که از گوش دادن به غنا و موسیقی حرام اجتناب کنید ، و اگر به طور غیر ارادی صدای موسیقی حرام و غنا به گوش شما برسد ، چیزی بر شما نیست .

س : من در یکی از بیمارستان ها به کار مقدس پرستاری مشغولم ، گاهی در بعضی از قسمت های محل کارم ملاحظه می کنم که تعدادی از بیماران به نوارهای موسیقی مبتذل و حرام گوش می دهند ، من آنان را نصیحت می کنم که این کار را نکنند و بعد از نصیحت مجدد آنان ، چنان چه بی اثر باشد ، نوار را از ضبط صوت بیرون آورده و پس از پاک کردن ، آن را به آنان
برمی گردانم ، آیا این گونه برخورد جایز است یا خیر ؟
ج : محو محتویات باطل برای جلوگیری از استفاده حرام از نوار ، جایز است ، ولی منوط به اجازه مالک یا حاکم شرع است .

س : اگر در مکانی باشیم که موسیقی لهوی بی اختیار به گوش ما می رسد ( و نهی از منکر هم این جا اثری ندارد ) چه وظیفه ای داریم ؟
ج : اگر ترک آن محل و یا آن مجلس ممکن نباشد و یا موجب مشقت باشد ، شما به آن اعتنا و توجه نکنید اگر چه بی اختیار به گوش شما برسد .

س : اگر مردی صدای خود را چه خودش و یا دستگاه شبیه زن کرده و کاملاً مثل صدای زن شود چه حکمی دارد ؟
ج : این گونه رفتارها خالی از اشکال نیست .

س : تشخیص غنا و موسیقی حلال از حرام برای اینجانب مشکل است تکلیف چیست ؟
ج : تشخیص غنا و موسیقی لهوی حرام ، با نظر عرفی شخص مکلف است .

س : آیا گوش دادن به غنا در خانه جایز است ؟ اگر در فرد تأثیر نداشته باشد چه حکمی دارد ؟
ج : گوش دادن به غنا به طور مطلق حرام است ، چه در خانه به تنهایی شنیده شود و یا در حضور دیگران و چه در او تأثیر بگذارد یا خیر .



س : بعضی از جوانان که تازه به بلوغ رسیده اند از مراجعی تقلید می کنند که فتوی به حرمت موسیقی به طور مطلق داده اند هر چند از رادیو و تلویزیون دولت اسلامی پخش شود ، حکم این مسئله چیست ؟ و آیا اگر ولی فقیه گوش دادن به موسیقی حلال را اجازه داده باشد ، آیا تجویز او به خاطر احکام حکومتی برای جواز آن کافی است یا این که آنان باید به فتوای مرجع تقلید خود عمل کنند ؟
ج : فتوی به جواز یا عدم جواز گوش دادن به موسیقی از احکام حکومتی نیست ، بلکه حکم شرعی فقهی است و بر هر مکلف واجب است در اعمالش به فتوای مرجع تقلید خود مراجعه کند . ولی موسیقی اگر مناسب با مجالس لهو و گناه نباشد و مفسده ای هم بر آن مترتب نگردد ، دلیل بر حرمت آن وجود ندارد .

س : من در مکانی کار می کنم که صاحب آن همیشه به نوار های غنا گوش می دهد و من هم مجبور به شنیدن آن هستم ، آیا این کار برای من جایز است یا خیر ؟
ج : اگر نوار ها در بر دارنده غنا یا موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت باشند ، گوش دادن آن جایز نیست ؛ ولی اگر مجبور به حضور در آن مکان هستید ، رفتن به آن جا و کار کردن در آن برای شما اشکال ندارد ولی واجب است به غنا گوش ندهید هر چند به گوش شما بخورد و آن را بشنوید .

س : خواندن به صورت غنا توسط هر یک از مرد یا زن چه از طریق نوار کاست باشد و یا از طریق رادیو و چه همراه موسیقی باشد و یا نباشد ، چه حکمی دارد ؟
ج : غنا حرام است . و خواندن به صورت غنا و گوش دادن به آن جایز نیست اعم از این که توسط مرد باشد یا زن و به طور مستقیم باشد یا از طریق نوار و همراه با نواختن آلات لهو باشد یا نه .

س : نواختن موسیقی به منظور اهداف و اغراض عقلایی و حلال در مکانی مقدس مانند مسجد چه حکمی دارد ؟
ج : نواختن موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه به طور مطلق جایز نیست حتی اگر در غیر مسجد و برای غرض عقلایی حلال باشد ، ولی اجرای سرودهای انقلابی و مانند آن همراه با نغمه های موسیقی در مکان مقدس و در مناسبت هایی که آن را اقتضا می کند ، اشکال ندارد مشروط بر این که با احترام آن مکان منافات نداشته باشد و در مکان هایی مثل مسجد برای نماز گزاران مزاحمت ایجاد نکند .

س : گوش دادن به صدای زن هنگامی که شعر و غیر آن را با آهنگ و ترجیع می خواند اعم از این که شنونده ، جوان باشد یا خیر ، مذکر باشد یا مونث چه حکمی دارد؟ . اگر آن زن از محارم باشد حکم آن چیست ؟
ج : اگر صدای زن به صورت غنا نباشد و گوش دادن به صدای او هم به قصد لذت و ریبه نباشد و مفسده ای هم بر آن مترتب نگردد ، اشکال ندارد و فرق بین موارد فوق نیست .

س : گاهی از رادیو های عربی بعضی از آهنگ های موسیقی پخش می شود ، آیا گوش دادن به آن ها به خاطر علاقه به شنیدن زبان عربی جایز است ؟
ج : گوش دادن به موسیقی لهوی متناسب با مجالس لهو و معصیت به طور مطلق حرام است و علاقه به شنیدن زبان عربی مجوز شرعی برای آن محسوب نمی شود .

س : آیا تکرار اشعاری که به صورت آواز و بدون موسیقی خوانده می شوند جایز است ؟
غنا حرام است هر چند همراه با نواختن آلات موسیقی نباشد و منظور از غنا ترجیع صدا به نحوی است که مناسب با مجالس لهو و فسق باشد ، ولی صرف تکرار شعر اشکال ندارد.

س : آیا غنا در مثل قرآن و دعا و اذان جایز است ؟
ج : غنا صوتی است که با ترجیع و طرب همراه بوده و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد که به طور مطلق حرام است حتی اگر در دعا و قرآن و اذان و مرثیه و غیره باشد .

س : امروزه موسیقی برای معالجه بعضی از بیماری های روانی مانند افسردگی ، اضطراب ، مشکلات جنسی و سرد مزاجی زنان به کار می رود ، حکم آن چیست ؟
ج : اگر احراز شود که نظر پزشک متخصص و امین این است که معالجه متوقف بر استفاده از موسیقی است ، به کارگیری آن به مقداری که معالجه بیمار اقتضا می کند اشکال ندارد .

س : گوش دادن به غنا اگر باعث تمایل بیشتر انسان به همسرش شود چه حکمی دارد ؟
ج : مجرد افزایش تمایل به همسر مجوز شرعی برای گوش دادن به غنا نمی شود .

س : اگر معیار حرمت موسیقی ، لهوی بودن و مناسبت آن با مجالس لهو و گناه است ، پس آوازها و سرودهایی که باعث ایجاد طرب در بعضی از مردم حتی کودک غیر ممیز می شوند ، چه حکمی دارند ؟ و آیا گوش دادن به نوارهای مبتذل که درآن ها زنان به صورت غنا می خوانند ولی طرب آور نیستند جایز است ؟ همچنین مسافرین که سوار اتوبوس های عمومی که غالبا ً از این نوارها استفاده می کنند می شوند ، چه تکلیفی دارند ؟
ج : چنان چه موسیقی یا آوازی که با ترجیع و طرب همراه است از لحاظ کیفیت یا مضمون یا حالت خاص شخص نوازنده یا خواننده در خلال نواختن یا خواندن از نوع غنا یا موسیقی لهوی مناسب با مجالس لهو و معصیت باشد ، گوش کردن به آن حرام است حتی برای کسی که اورا به طرب نیندازد و تحریک نکند و اگر در اتوبوس ها و ماشین های دیگر نوار غنا یا موسیقی لهوی پخش شود ، مسافرین باید از گوش دادن به آن خودداری نموده و نهی از منکر کنند .

س : آیا جایز است مرد غنای زن اجنبیه را به قصد لذت بردن از حلال خود گوش کند ؟ آیا غنای زن برای شوهر و بر عکس جایز است ؟ و آیا این گفته صحیح است که شارع مقدس غنا را به علت ملازمت آن بامجالس لهو و لعب و عدم انفکاک از آن دو حرام کرده و تحریم غنا ناشی از تحریم آن مجالس است نظیر تحریم تجارت و ساخت مجسمه که فایده ای غیر از عبادت برای آن متصور نیست ، بنابر این انتفاء مناط و علت حکم در این زمان ، مستلزم انتفاء حرمت است ؟
ج : گوش دادن به غنا که عبارت است از ترجیع صدا به نحوی که طرب انگیز و مناسب با مجالس لهو و گناه باشد ، مطلقا ً حرام است ، حتی غنای زن برای شوهرش و بالعکس و قصد لذت بردن از همسر ، استماع غنا را مباح نمی کند و حرمت غنا و
مجسمه سازی و مانند آن ، با تعبد به شرع ثابت شده و از احکام ثابت فقهی شیعه محسوب می شوند و دائر مدار ملاکات فرضی و آثار روانی و اجتماعی نمی باشد ، بلکه تا زمانی که این عنوان حرام بر آن ها صدق کند ، حکم آن ها حرمت و وجوب اجتناب به طور مطلق است .

س : دانشجویان دانشکده علوم تربتی باید در مرحله دروس اختصاصی در درس سرود ها و آوازهای انقلابی شرکت کنند زیرا در آن جا قطعه های موسیقی را آموخته و به طور اجمال با آن ها آشنا می شوند . وسیله اصلی فراگیران درس ارگ است ، آموختن این درس که جزء واحدهای اجباری است چه حکمی دارد ؟ خرید و استفاده از وسیله مذکور برای ما چه حکمی دارد ؟ و
به خصوص خواهران نسبت به اجرای تمرین در برابر مرد ها چه وظیفه ای دارند ؟
ج : استفاده از آلات موسیقی فی نفسه برای سرودهای انقلابی و برنامه های دینی و فعالیت های فرهنگی و تربتی مفید اشکال ندارد و خرید و فروش آلات نوازندگی و یاد دادن و فراگیر آن برای استفاده در امور مذکور اشکال ندارد و خواهران می توانند با رعایت حجاب واجب و ضوابط شرعی در کلاس حاضر شوند .

س : بعضی از ترانه های در ظاهر انقلابی هستند و عرف هم آن ها را انقلابی می داند ولی نمی دانم که آیا خواننده ، قصد خواندن یک ترانه انقلابی را داشته یا یک ترانه طرب آور و لهوی را ، با توجه به این که خواننده مسلمان نیست ولی ترانه های او ملی ومتضمن جملات بر ضد اشغال و همچنین تحریک مردم به مقاومت است ، گوش دادن به این ترانه ها چه حکمی دارد ؟
ج : اگر کیفیت آن ها از نظر شنونده عرفاً ، طرب آور و لهوی نباشد ، گوش دادن به آن ها اشکال ندارد و قصد و نیت خواننده و مضمون چیزی که می خواند در این باره تأثیری ندارد .

س : جوانی به عنوان مربی و داور بین المللی بعضی از ورزش ها به کار اشتغال دارد . شغل او اقتضاء می کند که به بعضی از باشگاه هایی وارد شود که که غنا و موسیقی حرام در آن ها پخش می شود ، با توجه به این که این کار مقداری از هزینه های زندگی او را تأمین می کند و فرصت های شغلی هم در محل زندگی او کم است ، آیا این کار برای او جایز است ؟
ج : این شغل برای او اشکال ندارد هر چند گوش دادن به غنا و موسیقی لهوی برای او حرام است اما در موارد اضطراری جایز است داخل مجلس غنا و موسیقی حرام شود ، ولی باید از گوش دادن به آن اجتناب کند و آن چه که بدون اختیار به گوش او
می خورد، اشکال ندارد .

س : آیا فقط گوش دادن به موسیقی ، حرام است یا این که شنیدن آن حرام است ؟
ج : شنیدن غنا یا موسیقی لهوی و طرب آور حکم گوش دادن را ندارد مگر در بعضی از موارد که شنیدن از نظر عرفی
گوش دادن محسوب می شود .

س : آیا نواختن موسیقی همراه قرائت قرآن با غیر از آلاتی که استفاده از آن ها در مجالس لهو و لعب معمول است ، جایز است ؟
ج : تلاوت قرآن کریم با صدای زیبا و صوت مناسب با شأن قرآن کریم اشکال ندارد ، بلکه امری راجح است مشروط بر این که به حد غنای حرام نرسد ، ولی نواختن موسیقی با آن ، وجه شرعی ندارد .



س : چه آلاتی لهو محسوب می شوند و استفاده از آن ها به هیج وجه جایز نیست ؟
ج : آلاتی که نوعاً در لهو و لعب به کار می روند و منفعت حلال در بر ندارند .

س : آیا گرفتن اجرت برای تکثیر نوارهای صوتی که محتوی امور حرامی هستند جایز است ؟
ج : هر نوار صوتی که گوش دادن به آن حرام است ، تکثیر و گرفتن اجرت برای آن هم جایز نیست .

س : با توجه به این که فرزندان ما هنوز به تکلیف نرسیده اند و در رفت و آمد با اقوام که نوار غنا گوش می دهند ممکن است به آن نوار علاقه پیدا کنند و با توجه به این که چنان چه آن ها را محروم کنیم ممکن است پنهانی آن را گوش دهند تکلیف چیست؟
ج : گر چه بچه نابالغ تکلیف شرعی ندارد و استماع غنا و موسیقی حرام ، بر او حرام نیست لکن اقدام بزرگ تر ها بر در اختیار گذاشتن نوار موسیقی حرام و غنا برای اطفال جایز نیست؛ و تکلیف شرعی والدین کوشش در آشنا کردن اطفال پیش از بلوغ بر ضوابط و موازین و اخلاق شرعی است و جائز نیست به عذر این که بچه تکلیف ندارد او را در ارتکاب هر عملی آزاد بگذارند.

س : آیا مداحی برای بانوان جایز است ؟
ج : مداحی زن در جایی که می داند نامحرم صدای او را می شنود اگر موجب جلب توجه و تهییج نامحرم و یا مفسده دیگر گردد ، جایز نیست .

س : شرکت در جشن هایی که زنان مردان در آن ها مبادرت به رقص و نواختن موسیقی به طور جداگانه می کنند چه حکمی دارد ؟
آیا شرکت در عروسی هایی که در آن ها مبادرت به رقص و نواختن موسیقی می شود ، جایز است ؟
آیا نهی از منکر در مجالسی که در آن ها رقص انجام می شود ، در صورتی که امر به معروف ونهی از منکر در شرکت کنندگان تأثیر نداشته باشد ، واجب است ؟
رقص مختلط زن و مردچه حکمی دارد ؟
ج : به طور کلی اگر رقص باعث تهییج شهوت شود یا همراه با عمل حرام و یا مستلزم آن بوده و یا به صورت مختلط بین زنان و مردان اجنبی باشد ، جایز نیست و فرقی نمی کند بین این که در جشن های عروسی باشد یا غیر آن و شرکت در مجلس معصیت هم اگر مستلزم ارتکاب حرام مانند گوش دادن به موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه باشد و یا حضور در آن ها تأیید گناه محسوب شود ، جایز نیست و اما تکلیف امر به معروف و نهی از منکر با عدم احتمال تأثیر ساقط است .

س : آیا حضور در مجالس و محافلی که در آن ها به نوار های مبتذل غنا گوش داده می شود جایز است ؟ در صورتی که در
غنا بودن آن شک داشته باشد ، با توجه به این که نمی تواند از پخش نوار جلو گیر کند ، حکم چیست ؟
ج : حضور در مجلس غنا و موسیقی مطرب و لهوی مناسب با مجالس لهو و گناه در صورتی که منجر به گوش دادن یا تأیید آن شود جایز نیست ولی در صورت شک در موضوع ، حضور در آن مجلس و گوش دادن به آن فی نفسه اشکال ندارد .



س : زندگی در کشوری که اسباب معصیت مانند برهنگ و گوش دادن به نوار های مبتذل موسیقی و غیره در آن فراهم است ، چه حکمی دارد ؟ کسی که در آن جا تازه به سن تکلیف رسیده چه حکمی دارد ؟
ج : اقامت و زندگی آن ها ، فی نفسه اشکال ندارد ، ولی باید از اموری که از نظر شرعی بر او حرام هستند اجتناب کند و اگر
نمی تواند باید به کشورهای اسلامی مسافرت نماید .





























- اظهارات امام خمینی درباره برنامه های موسیقی رادیو و تلویزیون
- پاسخ حضرت امام خمینی به دو استفتاء ( خرید و فروش آلات موسیقی)






























اظهارات امام خمینی درمورد برنامه های موسیقی رادیو - تلویزیون

گروه اجرا کننده رادیو دریا به حضور امام خمینی رسیدند و با رهبر انقلاب اسلامی ایران دیدارکردند .
در این دیدار امام خمینی سخنانی به شرح زیر ایراد کردند :
بسم الله الرحمن الرحیم
دستگاه ها رژیم سلطنتی که روی هم رفته به ملت خیانت می کنند و برای منافع خودشان ، ملت را به کار می کشند و از ملت جدا هستند . برنامه های آن ها این است که با کوشش ملت را به تباهی بکشند و نسل جوان را فاسد کنند ، اگر نسل جوان فاسد نباشد ، آنها خوف دارند که یک وقت نسل جوان عصیان کند . از این حیث به وسائل مختلف کوشش می کنند که نسل جوان را به تباهی بکشند و از مسائل روز و مسائل زندگی کنار باشند . وسائل متعددی از نسل مطبوعات ، رادیو و تلویزیون ، سینما و تئأتر تمامی این ها در خدمت رژیم های طاغوتی است که ملت را عقب برانند و از توجه به مقدرات خودشان غافل کنند و احیاناً به طرف خود بکشانند .
مردم به کارهای دیگری غیر از کارهایی که سرنوشت آنهامربوط به آن هاست مشغول شوند و آن ها هم منافع خودشان را ببرند و مطمئن باشند که کسی مخالفشان نیست و لذا چون وسایل فساد جوا ن ها را فراهم می کردند از قبیل مراکز فساد که لابد اطلاع دارید خصوصاً در تهران که چقدر مراکز فحشاء در طرق مختلف وجود داشت که حتی بعضی از آنها گفتنی نیست و همین طور که دشمنان به آن دامن اطراف دریا و ..... وقتی مردم دریا میروند یکی از اموری که دشمنان به آن دامن می زنند همین مختلط بودن جوان ها و زن و مرد هاست و این نه از باب این بود که به جوان های ما خوش بگذرد بلکه از جهت این بود که جوان های ما را به تباهی بکشند . جوان ها ما اگر چند روز وارد سینما می شدند عادت می کردند و به انحراف کشیده می شدند ، رادیو ها ، همه انحرافی بودند . مطبوعات از قبل روزنامه ها و مجلات همه جوان های ما را منحرف می کردند و از جمله چیز هایی که باز مغز جوان های ما را تخدیر می کند موسیقی است موسیقی سبب می شود که مغز انسان وقتی چند وقت به موسیقی گوش کرد تبدیل به یک مغز غیر کاری و غیر جدی بشود ، و انسان را از جدیت بیرون می کند . این ها همه برای این بود که ملت را از مقدرات خودشان غافل کنند و آ ب را از مسائل ؟؟؟ کنند که مبادا مزاحم شان بشوند . این بک برنامه بسیار مفصلی بوده است و نه این که این مسائل اخلاقی واقع شد ؟؟؟ این ها طرح هایی است که آن ها طراحی کردند تا جوان ها را به تباهی بکشانند و علاوه بر این به مردم فشار بیاورند تا مردم نتوانند آزاد فکر کنند . مقالاتی که مربوط به سرنوشت ملت بود امکان نداشت در روزنامه ها نوشته شود و در رادیو شنیده بشود ، مقالاتی که مخالف مسیر ملت بود و مخالف مصالح ملت بود به طور آزاد رایج بود .مجلاتی که باید نسل جوان را تربیت کند تبدیل شده بود به آن ترتیبی که ملاحظه کردید . مجلات چه وضع افتضاح آمیزی ، داشت . این ها همه برای این بود که جوان ها را از مسیر انسانی منحرف کنند وقتی جوان ها ؟؟؟ یک -مملکت و پایه مملکت می کند به طرف فحشاء و مواد مخدر بروند نه برای آن ها وقتی می ماند که فکر کنند و نه دیگرمی توانند
کار بکنند .موسیقی از اموری است که البته هر کس بر حسب طبع خودش می آید لیکن انسان را از جدیت بیرون می برد و به یک موجودعزل و بیهوده می کشاند
جوان که اکثر ؟؟؟ از مسائل زندگ و از ؟؟؟ به کلی غافل می شود و عادت می کند . همان طور که به ؟؟؟ عادت می کند و کسی که به مواد مخدر عادت می کند دیگر نمی تواند یک انسان جدی باشد که بتواند در مسائل سیاسی فکر بکند . موسیقی فکر انسان را طوری می کند که دیگر نتواند ؟؟؟ فکری نداشته باشد نمی تواند یک فرد مفید باشد و این ها می خواستند که فرد مفید پیدا نشود ، اصلا ًاین ها از انسان می ترسیدند ، این ها دیدند که یک مدرس در زمان رضا خان در مجلس با رضا خان مخالفت کرد که آخر هم شهیدش کردند . این ها نمی خواهند یک انسان پیدا بشود .
امام در قسمت دیگر از سخنا ن خود گفت : قضیه دریا این بود که این جوان های نورس و این دختر های نورس در دریا بریزند به جان هم و هر کاری می خواهند بکنند و نسل انسان ضایع بشود . جوانی که چند ماه در اطراف دریا رفت و با دیگران مخلوط شد این دیگر نمی تواند فکر بکند که وقتی می خواهند نفت مارا ببرند چه باید کرد . اصلاً فکر این معنا در ذهن جوانی که آن طوری است که نمی آید آن فقط توجه به این دارد که یک شعر عاشقانه بخواند و یک عاشق و معشوقی باشد اصلا ً فکر او سراغ این مسائل می رود واز مسیر اصلی اش منحرف می شود این ها روی نقشه کار می کنند . از روی اتفاق نبود که دریا این طور باشد
آن ها حتی مردم را به مسایل انحرافی تشویق می کردند تا جوان ها را به هر ترتیبی که شده از مسیر زندگی خارج کنند ، تا این که ملت یک ملت فقیر باشد و جوان های ما به این مسائل توجه نداشته باشند ، یک جوان تازه رسیده اگر الان مسائل شهوی برای او آن طور رایج بشود و از مسایل جد غافل بماند و نتواند از نیروی جوانیش استفاده کند نمی تواند برای جامعه خود مفید باشد . شما حالا باید این مسایل را جدی بگیرید و از شوخی و مسائل غیر جدی برگردید . خود شما باید دستگاه تلویزیون ، دستگاه رادیو را طوری اداره کنیدکه آموزنده باشد و به جوان های ما قدرت بدهد و آن ها را نیرومند کند نباید دستگاه رادیو و تلویزیون طوری باشد که 10 ساعت موسیقی پخش کند و جوان های نیرومند را از نیرو مندی شان برگرداند . موسیقی با تریاک فرق ندارد. تریاک یک جور بی حالی و بی حسی می آورد و موسیقی هم همین طور . اگر شما می خواهید مملکت شما مستقل باشد از این به بعد باید رادیو تلویزیون را تبدیل کند به یک رادیو و تلویزیون آموزنده – موسیقی را حذف کنید .
از اینکه به شما بگویند کهنه پرست شدید نترسید . باشد ما کهنه پرستیم ، این ها نقشه است برای این که شما ها را از کار جدی عقب بزنند . این که می گوئید اگر موسیقی در رادیو نباشد آن ها می روند از جای دیگر می گیرند ، ما باید به آن ها موسیقی بدهیم . ما باید خیانت بکنیم . موسیقی خیانت است به مملکت – خیانت است به جوان های ما ، این موسیقی را به کل حذفش کنید و چیزی بگذارید که آموزنده باشد کم کم مردم و جوان ها را به مسائل آموزنده عادت بدهید و از آن عادت خبیثی که داشتند برگردانید . این که می بینید جوان ها اگر موسیقی نباشد جای دیگر سراغ آن می روند برای این است که عادت کرده اند و این شاهد است برای این که جوان های ما فاسد شده اند . الان ما موظف هستیم این نسلی که فاسد شده به صلاح برگردانم و نگذاریم بچه های کوچک ما فاسد بشوند و جلوی آن ها را بگیریم .
استخراج از روزنامه اطلاعات – شماره 15911 - مرداد ماه 1358














منابع تحقیق :
* اینترنت
* نشریات :
- روزنامه اطلاعات 1/5/1358
- نشریه رهپویه هنر – زمستان 1374
- نشریه هنرستان موسیقی پسران اصفهان – مرداد ماه 1375
* جزوه دانشجویی
* بخش نامه های وزارت ارشاد اسلامی
* بخش نامه های آموزش و پرورش
* بخش نامه های دفتر مقام معظم رهبر ی




* کتب گوناگون :
- هنر باید متعالی باشد ( هنر و هنرمند در بیان رهبر معظم انقلاب ) – سید علی خامنه ای – ناشر راه شیری – پاییز 1385
- هنر از دیدگاه مقام معظم رهبری ( حضرت آیت الله خامنه ای ) – چاپ و نشر دفتر فرهنگ اسلامی – چاپ ششم - 1377
- پژوهشی درباره موسیقی از نظر اسلام – اثر استادفقید سید تقی بینش - استخراج از نشریه رهپویه هنر- زمستان 1374
- غنا و موسیقی در فقه اسلامی – اثر روح الله حسینیان – انتشارات سروش - تهران 1374
- دیدگاه پنجم – اثر اکبر ایرانی – موسسه انتشارات سوره - تهران 1376
- موسیقی در سیر تلاقی اندیشه ها – اثر اکبر ایرانی – موسسه انتشارات سوره - تهران 137

تهییه شده توسط حوزه هنری استان اصفهان